Voor ActiZ staan keuzevrijheid en eigen regie van cliënten centraal. Mensen met een zorgvraag moeten veel meer dan nu het geval is, zelf kunnen bepalen welke zorgaanbieder zij willen inschakelen. Uit een proefproject van LOC en ActiZ blijkt dat een zorgcheque kan bijdragen aan meer eigen regie.
Persoonsvolgende bekostiging
Cliënt en zorgaanbieder moeten meer ruimte krijgen om samen afspraken te maken over de exacte invulling van de zorg. Een belangrijke voorwaarde en stimulans hiervoor is persoonsvolgende bekostiging. Dat wil zeggen dat het geld, het budget, dat de cliënt ter beschikking heeft voor zorg ook echt aan die cliënt gekoppeld is. De cliënt kan zelf of met hulp van anderen bepalen welke zorg hij wil inkopen. Dat leidt tot een heel directe betaalrelatie tussen cliënt en aanbieder met winst voor beiden. De aanbieder krijgt de ruimte én wordt geprikkeld om maatwerk in de zorg te verlenen. Doet de aanbieder dat goed, dan wordt hij daarvoor beloond in de zin dat cliënten voor zijn organisatie en aanbod kiezen. De cliënt krijgt meer zeggingskracht om passende afspraken met een aanbieder te maken.
In het huidige stelsel is een dergelijke aanpak op dit moment nog niet mogelijk. Inkoop door zorgverzekeraars, wet- en regelgeving en de huidige cultuur en werkwijze bij alle betrokken partijen staan een dergelijke flexibele en uiterst cliëntgerichte werkwijze nog in de weg.
Eigen regie
Uit de behoefte om volledig de eigen regie op het leven te houden is destijds het persoonsgebonden budget (pgb) ontstaan. Met een pgb kunnen cliënten volledig zelf invulling geven aan de ondersteuning die zij nodig hebben. Maar als bekend staat de toekomst van het pgb onder politieke druk.
Samen met cliëntenorganisatie LOC Zeggenschap in zorg heeft brancheorganisatie ActiZ het afgelopen jaar onderzocht of zorginkoop via een zorgcheque bijdraagt aan het versterken van de eigen regie van mensen. Onze ervaring is positief en laat zien dat een zorgcheque in combinatie met ondersteuning van de cliënt zorgt voor meer eigen regie en prikkelt tot meer maatwerk in het aanbod. Ondersteuning van cliënten hielp hen om hun werkelijke vraag te verwoorden en passende oplossingen te vinden. Door hun eigen mogelijkheden te benutten, hun netwerk in te schakelen en/of professionele zorg in te huren. Ook bij de daadwerkelijke inkoop van zorg is het belangrijk dat ondersteuning beschikbaar is.
Fraude
In onze proef was het financieel administratieve traject zo ingericht dat het administratiekantoor het budget beheert. Via een webapplicatie heeft de cliënt zicht op zijn budget en kan hij opdrachten geven aan het administratiekantoor om een betaling uit te voeren. Met de cheque kan de cliënt terecht bij alle door de overheid toegelaten zorgaanbieders. Door deze constructie wordt de kans op fraude geminimaliseerd. Omdat deze aanbieders vallen onder de Kwaliteitswet en allerlei andere wetten is de positie van de cliënt beschermd en weet deze zich verzekerd van kwaliteit van zorg.
De cliënt en aanbieder evalueren geregeld de zorg en de aanbieder legt periodiek ook schriftelijk verantwoording af aan de cliënt over kwaliteit, geleverde zorg en in rekening gebrachte kosten. Het administratiekantoor op zijn beurt rapporteert periodiek aan de financier van het budget; dat kan de gemeente zijn als het gaat om zorg vanuit de Wmo of het zorgkantoor of de verzekeraar als het AWBZ-zorg betreft of zorg die valt onder de Zorgverzekeringswet.
Vervolg
Het project laat zien dat een zorgcheque wezenlijk kan bijdragen aan meer eigen regie. De directe betaalrelatie tussen cliënt en aanbieder is een stimulans voor het ontwikkelen van maatwerk in het aanbod. Het administratieve traject lijkt goed in te richten; zonder teveel administratieve rompslomp. Maar we hebben ook ervaren dat er nog belemmeringen zijn. Zo moet de informatie die aanbieders geven over hun zorgaanbod verbeterd worden. Verzekeraars en gemeenten moeten samen kijken hoe ze cliëntondersteuning dwars door alle stelsels heen integraal organiseren. De overheid zou moeten toestaan dat er met geld tussen Wmo, AWBZ en Zvw geschoven mag worden. Ook moet nog verder onderzocht worden hoe zaken als toezicht door externe partijen en landelijke kwaliteitsnormen zich verhouden tot het uitgangspunt dat de cliënt de volledige regie heeft.
Mogelijkheden zorgcheque
Al met al reden om door te gaan met het verkennen en verfijnen van de mogelijkheden van de zorgcheque. Het is een goed alternatief voor de vergoedingsregeling die Staatssecretaris Veldhuijzen-Van Zanten in het leven wil roepen om de eerder aangekondigde pgb-maatregelen voor een aantal cliënten te verzachten. Deze extra regeling maakt de zorg onnodig complex.
ActiZ roept aanbieders, cliënten, verzekeraars, gemeenten en overheid op om samen dit mooie instrument verder uit te werken!
Aad Koster
Directeur ActiZ