Dat de arbeidsmarkt in de zorg een groot probleem is, is geen nieuws. De recente arbeidsmarktbrief ‘Vertrouwen in professionals’ van de bewindslieden van VWS heeft dan ook niet bepaald voor oproer gezorgd. Het debat over dit onderwerp is sleets.
Arbeidsmarkt
Belangwekkende colleges als het Zorginnovatieplatform, de Raad voor de Zorg en de SER hebben allemaal gewezen op het probleem, maar ook op het gebrek aan gevoelde urgentie. Ondanks rapporten, subsidies, extra budgetten, goed HRM beleid, inzet van technologie en campagnes blijft het probleem zoals het is.
Méér werken
Wat mij opvalt is dat het debat meestal over méér mensen gaat, maar eigenlijk niet over méér werken, terwijl dat echt wel zoden aan de dijk zet. Kees van der Burg, de nieuwe directeur Langdurige Zorg, vertelde op het congres Zorg met aandacht, dat als de huidige medewerkers die part-time werken per week twee uur meer gaan werken, er 75.000 arbeidsplaatsen bij komen. Dat bost bij! Alleen, die twee uur gaan we niet méér werken. Daar gaan de meeste arbeidsmarktramingen tenminste van uit. De reden is simpel: onze arbeidsmoraal is er niet naar!
Parttimers
Het SCP berekende een paar weken geleden nog dat weliswaar veel mensen in Nederland werken, maar ook dat ze kort werken. We hebben een hoge arbeidsparticipatie, maar we staan bekend als een land met een short working hours regime. We zijn heel druk, maar niet met betaald werk. Waarom? Goede sociale zekerheid, beperkte verlofmogelijkheden en kinderopvang, hoge welvaart, hoge arbeidsproductiviteit en we hechten veel aan onze vrije tijd.
Arbeidsproductiviteit
Of we in de toekomst voldoende zorg kunnen bieden, ligt voor een deel aan de arbeidsmarkt of de arbeidsproductiviteit. Maar het zal ook om onze arbeidsmoraal gaan. Die is niet zo onveranderlijk als wel eens wordt gedacht. De arbeidsparticipatie van vrouwen bijvoorbeeld, is in ons land in enkele decennia enorm gestegen. Waarom zou dat niet verder kunnen veranderen?
Profijt van de crisis
Wat de arbeidsmoraal helpt is financiële noodzaak: hypotheken, vakantie, breedbeeld tv, bellen. De huidige economische crisis en vooral de nasleep daarvan zal velen weer naar een baan of groter dienstverband leiden. Een beetje cynisch gesteld: we kunnen in de zorg nog lang profijt van de crisis hebben. Wat verder helpt zijn voorzieningen als kinderopvang (en over enig tijd ongetwijfeld ook ouderopvang) en gemaksdiensten voor werknemers. Een kwestie van goede CAO onderhandelingen. Er zit nog best rek in onze arbeidsmarkt.
Drijfveren
En wat tenslotte helpt, is een arbeidsomgeving die bezieling en eigen regie van medewerkers aanspreekt. Want financiële motieven dragen wel bij aan een hogere arbeidsduur, het zijn niet de drijfveren die goede zorg en gezonde binding aan de organisatie opleveren. Bezieling en liefde voor het vak doen er het meest toe. Die vormen het belangrijkste element in de arbeidsmoraal.