Nu de miljoenennota weer is verschenen wordt het opnieuw duidelijk dat voor de drie belangrijkste taken van de overheid: veiligheid, onderwijs en gezondheidszorg, financiële krapte zal ontstaan. In alle drie de sectoren zullen keuzen gemaakt moeten worden. De vraag is of we wel de juiste keuzen maken en of we niet onherstelbare schade aanrichten in deze financieel moeilijke tijd.
Verontrustend
Kortgeleden las ik in de NRC een verontrustend opiniestuk van Bastiaan Bommeljé dat handelde over de universiteiten, toegespitst op de voorgenomen fusie tussen de diverse universiteiten. Hij analyseerde de steekhoudendheid van de argumenten die ten grondslag liggen aan een eventuele fusie. Aangezien er veel parallellen zijn tussen de wijze waarop de gezondheidszorg en het onderwijs zijn georganiseerd, wilde ik u een aantal citaten uit zijn stuk niet onthouden. Lees en huiver.
Lees en huiver
“Als dankbetuiging hebben de Nederlandse universiteiten zich sindsdien ontwikkeld tot de meest bureaucratische ter wereld. Reeds meer dan een decennium geleden waarschuwde de Raad voor Maatschappelijk Onderzoek (RMO) dat aan de universiteiten de helft van het personeel bestond uit beheer en bestuur, terwijl er steeds minder docenten en onderzoekers waren. Maar dit stopte de woekering niet. Thans is aan de Universiteit van Amsterdam (overigens de universiteit met het laagste studierendement van Nederland) liefst 56 procent van het personeel geen wetenschapper (aan Harvard is dit 27 procent). Begin dit jaar nog werd de UvA doorgelicht door het adviesbureau ACS. De conclusie was dat door het mangrovewoud aan staffunctionarissen veel beleid nooit doordringt tot de werkvloer.”
“Iemand moet inmiddels de rekening betalen voor de imposante gebouwen van toonaangevende architecten. In Amsterdam zijn dat de wetenschappers. Het afgelopen jaar werden links en rechts studierichtingen opgeheven, en de faculteit der Geesteswetenschappen heeft zelfs reeds ‘unaniem’ besloten om over zeven jaar de leerstoel Middeleeuwse Archeologie van Nederland, de enige van het land, op te heffen. Dit lijkt sterk op Leiden, waar men de afgelopen jaren ook dacht de tekorten te dichten door juist de kleine maar unieke studierichtingen op te heffen, terwijl de winst zou komen uit nieuwe bezigheden als ‘iets met communicatie’ en ‘iets met global challenges in business management.”
“Sinds de professionalisering van het bestuur der universiteiten is steeds meer aan het licht gekomen dat Nederlandse studenten behoren tot de traagste op aarde, dat de studie-uitval in Nederland het hoogst is van de beschaafde wereld, dat de studiebelasting het minste is van alle ons omringende landen, terwijl het studierendement het laagste is van alle OESO-landen (slechts 47 procent van de studenten haalt in vier jaar het bachelorprogramma; het streefcijfer is 70 procent). In 2005 diagnosticeerde voormalig staatssecretaris Rick van der Ploeg onomwonden dat „het erbarmelijke academisch klimaat in Nederland” het gevolg was van „een heilige coalitie van pretstudenten, middelmatige professoren en megalomane bestuurders”.
“Maar het gaat niet om het geld, het gaat om het fuseren, want dat is wat managers doen. Bovendien is de lol van dat zelf je salaris vaststellen er toch al af sinds de regels door Halbe Zijlstra zijn verstrakt. Helpt de fusie dan om de universiteiten op te stoten in de ranglijsten van ‘beste’ instellingen? Dit suggereerde de voorzitter van bestuur van de TU Delft, Dirk Jan van den Berg. De fusie, zei hij, leidde tot „iets met een veel grotere schaal”. En zulks is niet te versmaden: „Dat past in het vestigen van je wereldpositie. Als je met zo’n breed aanbod kunt komen op de internationale wetenschappelijke markt, dan heeft dat heel veel betekenis.Welke betekenis precies blijft ongewis, want juist de hoogst genoteerde universitaire instellingen op de ranglijsten van Shanghai en Times Higher Education zijn allemaal kleiner dan 22.000 studenten (Harvard is met 21.000 de grootste en London School of Economics met 9.000 de kleinste).”
“Ze beloofden ons universiteiten die er toe deden – we kregen iets met nieuwe logo’s en torens van toonaangevende architecten, wat door de commissie-Veerman werd beoordeeld met ‘een 6,5’.”
“Het is in deze ondraaglijke leegte waar de verklaring ligt van de fusieplannen. Fusies, dat is wat managers nu eenmaal doen. En nieuwe logo’s maken met bijpassende huisstijl, alsmede dure gebouwen van dito architecten neerzetten. Dat is het wel zo’n beetje, weten we nu.”
Verkeerde keuzen
U begrijpt dat deze opmerkingen over de universiteiten ook zouden kunnen worden vertaald naar de gezondheidszorg. Sommige zijn nu al van toepassing, anderen mogelijk in de toekomst, indien de verkeerde keuzen worden gemaakt. Aan u de taak om, met in uw achterhoofd de opmerkingen van Bas Bommeljé, de juiste keuzen te maken. Hoed u voor megalomane gedachten. Houd de blik gericht op de essentie in de zorg, de beste kwaliteit patiëntenzorg. Steun de professionals die dat moeten doen en geef ze hiervoor de ruimte. Veel wijsheid toegewenst.
Lees ook:
Begroting VWS kritisch ontvangen
Miljoenennota 2012: plannen voor de zorg
Stijgende premie en eigen kosten in de zorg
Menzis: zorgpremie wordt nog hoger
Blogs Prinsjesdag 2011:
Koersvast in onzekere tijden? – Eelke van der Veen
Laat de echte Mark Rutte opstaan – Ewoud Nysing en Willem Wansink
Tijd voor een zorgakkoord – Jan de Vries
Buikriem strakker, nu het hoofd vrijer – Robbert Huijsman
“Wie zelfstandig wil werken, kan dat doen.” – Margo Brouns
Geef professionals de ruimte – Peter Paul van Benthem
Moeilijker kunnen we het voor u niet maken – Henk Nies
Een kleine voetnoot in de miljoenennota met gigantische gevolgen – Jacques Loomans
Laat de ggz efficiencywinsten boeken – Marleen Barth
Koersvast op ramkoers – Gerard van Pijkeren