Een paar uur erbij voor de zorgverlener, een wereld van verschil voor de zorg

Vanmiddag presenteren wij, stichting het Potentieel Pakken, ook ons rapport Het potentieel pakken in de zorg- de kansen rondom grotere deeltijdbanen, met eerste inzichten rondom een kansrijke, maar ons inziens onderbelichte oplossing voor dit gigantische probleem.  

1,1 miljoen vrouwen

In Nederland werken meer dan 1,1 miljoen vrouwen in zorg en welzijn. Van deze vrouwen werkt ongeveer 82 procent in deeltijd (tegenover 41 procent van de mannen). De deeltijdfactor binnen de zorg ligt al jaren rond de 0,67 (oftewel de gemiddelde contract-omvang is ongeveer 24 uur). Meer dan 50 procent van de vrouwelijke werknemers heeft een contract van 25 uur of minder. Gezien de enorme arbeidstekorten is een voor de hand liggende vraag: Zou het mogelijk zijn de contracten van bestaande werknemers, met name degenen die kleinere contracten hebben, met een aantal uren uit te breiden, bijvoorbeeld 4 uur?

In de afgelopen maanden hebben wij deze vraag aan heel wat partijen in de zorg gesteld. Graag deel ik met u een aantal veel gehoorde reacties over waarom dit níet zou kunnen.

• “De zorg is nu eenmaal een deeltijdsector”. De zorg is in heel Europa een ‘vrouwensector’: in de meeste landen is 75-80 procent van de werknemers vrouw. Echter, terwijl in Nederland 70 procent van alle banen in de zorg door vrouwen in deeltijd wordt vervuld, is dat in de landen om ons heen een stuk lager: gemiddeld 38 procent. De zorg als deeltijdsector is dus een typisch Nederlands fenomeen. De vraag is of dit model, gezien de uitdaging waar we voor staan, toekomstbestendig en wenselijk is.

• “Vrouwen willen helemaal niet meer werken”. Bijna de helft van de 17.500 werknemers die deelnam aan de enquête die wij samen met PGGM&CO hebben uitgevoerd, gaf aan nooit over contractuitbreiding met de werkgever te spreken. Dezelfde enquête liet ook zien dat bijna één op de vier werknemers per direct een groter contract zou willen (waarvan 90 procent vrouw). 3.000 werknemers die aangaven een groter contract te willen, zijn werkzaam bij een instelling met (grote) tekorten. Een veel grotere groep werknemers gaf aan best meer te willen/kunnen werken onder bepaalde voorwaarden: het hebben van een zekere mate van flexibiliteit, invloed op/ behoud van een prettig rooster, beloning (financieel en non-financieel) en plezier in het werk. Het goede nieuws: werkgevers kunnen een groot deel van deze voorwaarden zelf beïnvloeden. Dat begint met het stellen van de juiste vraag “Wat is er voor jou nodig om meer te werken?”

• “Dat kan niet, mag niet, hebben we al geprobeerd”. Over de jaren raken patronen diep ingesleten. We hebben in de afgelopen negen maanden in een unieke, innovatieve opzet gewerkt: een team van professionals uit de publieke en private sector heeft in twee proeftuinen binnen zorginstellingen nauw samengewerkt met werknemers, managers, HR en bestuurders. Dit gaf de mogelijkheid tot een frisse blik en telkens weer doorvragen: “Waarom kan dat eigenlijk niet?”. We hebben gezien dat er heel wat mogelijkheden zijn om grotere deeltijdbanen aantrekkelijker te maken: in cao’s, binnen roosters, binnen personeelsbeleid etc.

Verandering in denken

Is contractuitbreiding een kansrijke oplossing: Ja, naar mijn mening wel. Een makkelijke oplossing? Nee. Succes vereist een verandering in de manier van denken en werken die we al jarenlang hebben. (Kleine) deeltijdbanen zijn de norm geworden in de sector. Dat zijn we met zijn allen heel gewoon gaan vinden. Dat werkgevers contractuitbreiding nog geen prioriteit hebben gemaakt is dus niet zo vreemd. Dat “werknemers niet gewoon om een groter contract gevraagd hebben” ook niet. Misschien is nu een mooi moment om te kijken of dat niet anders kan. De eerste stap: denken in mogelijkheden.

Wieteke Graven

Oprichter en voorzitter van stichting Het Potentieel Pakken. Tevens ambassadeur van het Actie Leer Netwerk op het thema Meer uren werken