Dit is geen blog om de vinger te wijzen want de opmerking van onze premier dat we op basis van 50 procent van de kennis 100 procent besluiten moeten nemen is maar al te waar. Dus als disclaimer vooraf: enkel diep respect voor alle betrokkenen bij informatievoorziening en besluitvorming tot dusver. Toch: hoe verschillend we tot dusver in deze crisis met cure en care zijn omgegaan, is ronduit schokkend.
Reality check
Lees hierin geen schriftelijke inquisitie naar de waarheid, maar wel een reality check voor hoe het met de meest kwetsbaren in onze samenleving vergaat. De voorbeelden van ouderen eenzaam in het verpleeghuis zonder bezoek, terwijl de ouderdomsziekte het soms niet toelaat dit te bevatten. Familie die voor ramen staat te zwaaien, waarbij de ouderen omringd door zorgzame verzorgenden slechts niets anders rest dan lijdzaam toezien. Daar waar iedereen een mening heeft over het aantal ic-bedden in Nederland blijft het relatief stil als we kijken naar de effecten van corona in de verpleeg- en verzorgingshuizen en de gehandicaptenzorginstellingen. Maatregelen en beleid zijn, met name de eerste maanden, volledig gestuurd vanuit de druk op de ziekenhuiszorg. Is dit logisch, aanvaardbaar en acceptabel? En zelfs als dat niet het geval is, zijn er wel alternatieven voorhanden?
Verschillen care en cure
Bij het bestrijden van het virus is in alle geledingen een medische invalshoek gehanteerd. Daarbij zijn verschillen tussen de care en cure blijven bestaan. Dit is niet uitlegbaar. Ben je als zorgmedewerker (met ontzettend veel dankbaarheid) aan het werk op een ic, dan is dit kennelijk anders dan als zorgmedewerker (met eveneens ontzettend veel dankbaarheid) aan het werk te zijn op een PG-afdeling in het verpleeghuis. Dit terwijl de gezondheidsperspectieven van de ic-patiënt helaas in veel gevallen gelijk is aan dat van de cliënt op de PG-afdeling. Verschillen die zo spelen hebben betrekking op bijvoorbeeld beschikbaarheid van persoonlijke beschermingsmiddelen. Ik pleit ervoor om in ieder geval de uitgangspositie van de zorgmedewerkers meer gelijk te trekken.
‘Complex en moreel dilemma’
De bezoekregeling verpleeghuizen is intensief onderwerp geweest van debat. Helaas is hier geen andere conclusie te trekken dan dat er een keuze gemaakt is tussen liefdevol overlijden aan corona of in eenzaamheid sterven zonder corona. Op papier een koude, systematische afweging, maar in de praktijk een uitermate complex en moreel dilemma. Het is belangrijk om hier wel alternatieven te bedenken, enerzijds vanuit het eerste pleidooi om posities meer gelijk te trekken, anderzijds om met elkaar de uitdaging aan te gaan om contactmogelijkheden met kwetsbaren in de samenleving verder te onderzoeken.
Eigen dilemma’s
Als manager van een zorgkantoor heb ook ik morele dilemma’s ervaren bij het nemen van maatregelen in crisistijd. Een voorbeeld: een oudere wordt uit het verpleeghuis gehaald uit angst voor besmetting en wil graag het appartement beschikbaar houden voor na de crisis. Hier hebben we de zorgaanbieders gesteund om dit niet toe te staan in het belang van het maximaal beschikbaar hebben van bedden. Dit alhoewel er onder normale omstandigheden een wettelijke termijn bestaat van het beschikbaar houden van een appartement van twee weken. Geen spijt of berouw daarover, maar een voorbeeld dat iedereen in de zorg zijn/haar eigen dilemma’s heeft mee gemaakt.
‘Weinig ruimte voor ander geluid dan het medische’
Een aantal partijen, belangverenigingen en individuele verpleeg- en verzorgingsinstellingen en gehandicaptenzorg instellingen heeft wel degelijk om meer aandacht geroepen. Helaas is dit geluid verstomd. Niet zozeer met opzet maar het verrassingseffect van het virus was dusdanig groot dat er nauwelijks ruimte was voor ander geluid dan het medisch perspectief. Het menselijk geluid verdient echter gehoord te worden. Daar waar een ic alles op alles op verlenging van leven moet zetten is er een aanvullend perspectief in de Wlz-sector dat meer gaat over aandacht, betrokkenheid van familie en verwanten. Menselijkheid en aandacht. Laten we met elkaar de afweging maken om contact mogelijk te blijven houden tegen het licht van een vergrote kans op verspreiding van het virus.
Natuurlijk zijn er ook hele mooie dingen ontstaan tijdens deze crisis. Een aantal oplossingen moeten we voor de toekomst zeker behouden zoals bijvoorbeeld beeldbellen waar diverse zorgaanbieders ouderen en gehandicapten geholpen hebben om hier vaardig mee te worden. Bovenal blijft wel de oproep om ruimte te bieden de menselijke maat in de Wlz zwaarder te laten wegen, en deze sector qua belang meer gelijktrekken met de medisch-specialistische zorg.
Jan Megens
Manager zorgkantoor Enschede
Beste Jan, dank voor je reflectie. Wat zou het mooi zijn als juist in deze periode iedere cliënt/patiënt en iedere zorgverlener Individueel en samen zouden mogen beslissen hoe ieder zich wil verhouden tot de ander: Meer accent op menselijke nabijheid of op (on?)gepaste distantie? Zelfbeschikking is in zichzelf al veel waard, toch?