Nederland is een polderland; letterlijk en figuurlijk. Dat zie je tijdens de bestrijding van COVID-19 maar ook op het gebied van andere infectieziekten. Effectieve medische preventie vraagt om een duidelijke langetermijnvisie, vertrouwen in de wetenschap en vroegtijdige keuzes. Nederland heeft, in vergelijking met de rest van Europa, een meer afwachtende houding wat betreft het vaccinatiebeleid. In Engeland bijvoorbeeld hanteert men een pro-actief beleid waarbij de nieuwste wetenschappelijke inzichten de basis vormen en daarnaast wordt heel duidelijk de langetermijn impact meegenomen door toekomstscenario’s mee te wegen. Neem bijvoorbeeld vaccinatie tegen meningokokken B. Twee jaar na de goedkeuring van het vaccin door het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA), is meningokokken B-vaccinatie ingevoerd in het Engelse nationale immunisatieprogramma. Met deze strategie, in tegenstelling tot Nederland, heeft Engeland er bewust voor gekozen om kinderen snel te beschermen en het risico op een toekomstige uitbraak te reduceren. Nu blijkt uit cijfers dat implementatie van vaccinatie een gunstig effect heeft: iedere vier dagen wordt er in Engeland één meningokokken B ziektegeval voorkomen.
Onvoorspelbaar
Want infectieziekten zullen ons blijven verrassen; het ene virus is het andere niet. Het is een gegeven dat we met ziekteverwekkers moeten leren omgaan en dat deze onvoorspelbaar zijn. Ik vind dat we er alles aan moeten doen om eventuele uitbraken voor te zijn. Waarom ik dit zeg? Wanneer we wachten op een uitbraak kan dit leiden tot meer ziektegevallen met ernstige gevolgen en hogere kosten voor de maatschappij. Daarnaast geldt er voor veel vaccins een lange productietijd waardoor de meeste vaccins niet à la minute beschikbaar zijn. Het productieproces hangt van veel zaken af en is complex. Die extra tijd heb je niet wanneer de incidentie omhoogschiet in een (wereldwijde) uitbraak.
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen over anticiperen op toekomstscenario’s waarbij gekeken wordt naar o.a. uitbraak scenario’s en de beschikbaarheid van vaccins. Deze motie zou een belangrijke stap in de besluitvorming rondom nieuwe vaccinaties kunnen zijn. Ik hoop dat het nieuwe Kabinet dit ook ziet, want preventie betekent investeren. Met de stijgende zorgkosten zou ik er daarom voor willen pleiten dat er spijkers met koppen worden geslagen als het gaat om oplossingen die voor het grijpen liggen, zoals beschikbare goed werkende vaccins.
‘Vaccinaties op Maat’
Het is goed dat de Gezondheidsraad als onafhankelijk orgaan advies geeft aan het ministerie van VWS over het opnemen van vaccinaties in een vaccinatieprogramma. Echter, ik zie dat goed werkzame vaccins, die niet in een nationaal vaccinatieprogramma worden opgenomen naar de achtergrond verdwijnen.
Vast staat dat als een vaccin niet in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) wordt opgenomen, deze wel degelijk een toegevoegde waarde kan hebben. De voorlichting over deze zogenaamde Vaccinaties op Maat is echter gering. Als ouder merk ik dat zelf ook; de huisarts en het consultatiebureau weten vaak weinig over ‘de andere’ vaccinaties. Daarnaast is het onduidelijk waar je terecht kan voor aanvullende vaccinaties.
Ownership ontbreekt nog altijd want niemand lijkt informatievoorziening voor zorgverleners en het algemeen publiek op te pakken. Zo weet meer dan helft (52%) van de ouders niet dat er extra vaccinaties beschikbaar zijn buiten het RVP.1
Gezondheidswinst op alle leeftijden
Vaccinaties worden vaak geassocieerd met het Rijksvaccinatieprogramma voor kinderen, kwetsbare groepen en reizen. Toch valt er juist ook gezondheidswinst te behalen bij de gehele bevolking. Kijk naar de vijftigplusgroep: de kans om gordelroos te krijgen neemt vanaf het vijftigste levensjaar toe. Ik vind dat mensen goed moeten worden voorgelicht over wat bijvoorbeeld gordelroos inhoudt en de mogelijkheden buiten het programma, zodat ze zelf een afweging kunnen maken. Het lijkt mij goed om met de zorgverzekeraars het gesprek aan te gaan of vergoeding (deels) mogelijk is. Bij veel zorgverzekeraars is het normaal dat reizigersvaccinaties (deels) worden vergoed in een aanvullend pakket. Waarom dan ook niet voor vaccinaties zoals waterpokken, kinkhoest, influenza (buiten het programma), gordelroos en meningokokken B?
Ik sluit mijn blog graag af door te zeggen dat vaccinatie zeer doeltreffend is en dat ik hoop dat we niet alleen op de dag van preventie stilstaan bij de vele mogelijkheden van medische preventie maar dat we ook kijken naar hoe we gezamenlijk door kunnen pakken. Immers, de essentie van preventie is dat voorkomen beter is dan genezen.
Blijf gezond.
John van Beek
Directeur Corporate Affairs GSK
Zorgvisie organiseert op 14 april alweer de derde editie van de Dag van de Preventie. Prominente sprekers zetten tijdens het congres uiteen wat de noodzaak van preventie is. Ze leggen een link naar de praktijk en de toekomst van digitaliseringen. Hier vindt u meer informatie en kunt u zich aanmelden.