© triocean / stock.adobe.com
Uit de Monitor komt een ernstig beeld van de gezondheid van zorgmedewerkers naar voren. Bijna veertig procent van hen verzuimde afgelopen jaar. Driekwart van hen kampte met lichamelijke klachten en dertig procent met psychische klachten. Ze piekeren veel over corona en zijn hier vaak ook zelf ziek van geweest.
Long covid
Van de zorgmedewerkers heeft 18 procent een coronabesmetting doorgemaakt. Bijna de helft (47 procent) van deze medewerkers had daar langdurige klachten van, dat is een kwart meer dan het landelijke cijfer van 37 procent voor de zogenoemde long covid.
Psychische hulp
Tegelijkertijd is het gebruik van zorg door zorgmedewerkers zelf zorgwekkend laag, constateert Stichting IZZ. Voor het eerst in vijf jaar gebruiken zij minder fysiotherapie en psychische zorg. Ondanks de klachten en het hoge verzuim is het gebruik van fysiotherapie met 3 procent gedaald en de psychische zorg met wel 10 procent ten opzichte van 2019.
Gesloten praktijk
Van de zorgmedewerkers met lichamelijke of psychische klachten heeft maar de helft een zorgverlener gezien. Mensen die wel wilden, maar niet gingen, werden tegengehouden door minder aanbod van de zorg, een gesloten praktijk, een digitaal consult of angst voor een Covid-19 besmetting. Een andere genoemde reden is dat er hulp vanuit collega’s of andere ondersteuning vanuit de organisatie werd geboden, zo is te lezen in de rapportage van IZZ.
Ten koste van kwaliteit
“Deze cijfers zijn zorgelijk’, zegt Anouk ten Arve, Programmamanager gezond werken in de zorg bij IZZ. “Er is sprake van het niet gebruiken of uitstellen van zorg onder een groep die al lange tijd onder hoge werkdruk staat. Dit blijft voorlopig zo gelet op de inhaalzorg. Dit zet zorgmedewerkers en hun collega’s nog meer onder druk en gaat ook ten koste van de kwaliteit en beschikbaarheid van zorg in het algemeen.”
Ongezond werkklimaat
Er is vaak een verband tussen het werk in de zorg en de klachten die mensen ervaren. Bij de helft van de zorgmedewerkers worden de lichamelijke of psychische klachten veroorzaakt of verergerd door het werk. Een op de zeven voelt zich zelfs vaak of altijd uitgeput. De hoge werkdruk, gebrekkig leiderschap en een ongezond werkklimaat zijn hierbij de grootste boosdoeners. Ook slaapt 1 op de 4 medewerkers slecht.
Piekeren over corona
Volgens Ten Arve verdienen de piekerpiek over corona onder zorgmedewerkers en de groep met langdurige Covid-19 klachten extra aandacht. “Vrijwel alle zorgmedewerkers maken zich nog steeds zorgen over corona. Omdat het werk in de zorg zwaar kan zijn, hebben medewerkers bovendien meer last van langdurige klachten zoals oververmoeidheid en concentratieproblemen. Eenmaal weer aan het werk merken ze nog niet fit genoeg te zijn. Dan alsnog voor jezelf zorgen en gas terug nemen, vinden zij vaak lastig omdat dit direct de druk op collega’s vergroot.”
Hoe het tij te keren
Uit de onderzoeken van IZZ blijkt overigens ook dat zorgmedewerkers nog altijd zeer bevlogen zijn: 70 procent geeft aan ondanks alles te bruisen van energie. Toch dreigen meer uitval en vertrek van zorgmedewerkers als leidinggevenden en collega’s onderling niet eerst meer voor elkaar zorgen, waarschuwt IZZ. Een sleutelrol ligt bij leidinggevenden en bestuurders, stelt Ten Arve. ‘Zij moeten zich realiseren dat zij hier direct invloed op hebben. Het is belangrijk dat zij deze cijfers serieus nemen en gezond werken prioriteit geven. Dan pas zie je uitputting, zorggebruik en verzuim afnemen.’
Lars Tummers, hoogleraar bestuurs- en organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht, onderschrijft dit. ‘Nauwe betrokkenheid van henzelf, praten met hun mensen, zorgen voor meer zeggenschap en gedeelde verantwoordelijkheid voor medewerkers die dat willen, zijn bepalend. Daarnaast moeten zij gaan voor minder regeldruk, hun waardering en vertrouwen uitspreken en ernaar handelen. Belangrijker dan ooit is het dat collega’s en teams onderling ook extra op elkaar letten en worden ondersteund in het met elkaar delen van zorgen en ervaringen. Bijvoorbeeld met peer support’, aldus Tummers.
Overheid
Daarnaast zien Ten Arve en Tummers een taak voor de overheid om meer te investeren in goede en vooral tijdige zorg voor zorgmedewerkers zelf en in initiatieven die meer medewerkers voor de zorg behouden. Tummers: ‘Ook kan zij de maatschappelijke druk op de zorg helpen verlagen door vaccineren meer te stimuleren en meer te communiceren over het belang van vaccinatie voor ontlasting van de zorg.’
