Vanaf 25 september 2021 gaan we in Nederland de 1,5 meter afstand loslaten. Experts hebben al laten weten dat deze stap andere maatregelen vereist om het aantal infecties beheersbaar te houden. De winter komt eraan en de angst bestaat dat we opnieuw te maken gaan krijgen met een opleving. Op diverse drukke plekken moeten mensen straks een coronatoegangsbewijs laten zien.
Grondwet
Dit gebeurt vooralsnog niet in de gezondheidszorg waar ook veel mensen samenkomen. Onze Grondwet en internationale verdragen benadrukken de verplichting van de overheid om een recht op adequate zorg te garanderen en om de volksgezondheid te beschermen. Een nieuwe uitbraak kan ervoor zorgen dat dit recht in de knel komt en dat bewoners in verpleeghuizen te maken krijgen met nieuwe beperkingen. Een (afdeling van een) verpleeghuis kan weer op slot gaan als er veel besmettingen zijn. De Tijdelijke wet COVID biedt daartoe een wettelijke grondslag. Een belangrijk uitgangspunt in deze wet is dat een zorgaanbieder op zoek moet gaan naar minder ingrijpende vormen die doelmatig(er) kunnen zijn. Dit betekent dat de noodzaak, evenredigheid en de proportionaliteit van iedere maatregel moeten worden getoetst. Steeds moet hierbij worden afgewogen of het belang van de volksgezondheid opweegt tegen de belangen van de individuele cliënten bij de toegang van bezoekers. Zorgaanbieders moeten bovendien terughoudend zijn bij het opleggen van beperkingen, zeker als het gaat om beperkingen in het bezoek aan eigen kamers, aanleunwoningen of zelfstandige appartementen van cliënten. Dit is een belangrijk uitganspunt, dus is een coronapas voor bezoekers nou proportioneel?
Handhaven
In Frankrijk geldt al maanden de regel dat bezoekers van een verpleeghuis een coronapas moeten tonen om bij hun moeder of vader op bezoek te kunnen gaan. Ook in België wordt deze stap nu overwogen. In Nederland blijft het vooralsnog stil. Waarom eigenlijk? Tegenstanders betogen dat het handhaven van deze pas niet mogelijk is in een verpleeghuis, dat zorgmedewerkers hier geen tijd voor hebben en dat op deze manier niet iedereen meer op bezoek kan komen. Woorden als ‘medische apartheid’ worden in de mond genomen, en vaak wordt betoogd dat hier sprake is van discriminatie. Ook wordt benoemd dat een gevaccineerde bezoeker toch het virus kan overdragen.
Advies Gezondheidsraad
De gezondheidsraad heeft in haar advies ‘ethische en juridische afwegingen COVID-19-vaccinatie’ nadrukkelijk benoemd dat de inzet van vaccinatiebewijzen effectief en noodzakelijk moeten zijn voor het bereiken van de beoogde doelstelling. Wij zien de inzet van de coronapas als een effectieve manier om het welzijn en de autonomie van deze kwetsbare mensen te beschermen. Bezoekers moeten een relatief klein offer brengen om bewoners te beschermen. Ze moeten laten zien dat ze gevaccineerd en/of getest zijn, en als ze klachten hebben moeten ze sowieso thuisblijven, ook als mensen gevaccineerd zijn. Het zijn niet de bezoekers die dreigen buitengesloten te worden, maar bewoners die anders straks weer worden afgesloten van de buitenwereld. Een coronapas voor verpleeghuisbezoek is naar onze mening daarom effectief, noodzakelijk en proportioneel.
Brenda Frederiks is universitair docent gezondheidsrecht bij de afdeling ethiek, recht en humaniora van het Amsterdam UMC.
Brigit Toebes is hoogleraar gezondheidsrecht in internationaal perspectief aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen.