Wij krijgen nu af en toe wat aarzelende vragen vanuit de media hoe het ervoor staat, maar de zorgmedewerkers in de care zien hun problemen te weinig terug in de nieuwsgaring. Het lijkt soms wat te diffuus voor de media om over deze problemen te berichten die over het gehele land verspreid zit, mogelijk bij u in de straat of om de hoek. Ziekenhuizen zijn natuurlijk makkelijker aan te wijzen in het straatbeeld en een reportage op een IC is sneller gemaakt. Maar de huidige covid-gerelateerde problematiek in de zorg buiten het ziekenhuis is even groot en zal misschien ook langer doorwerken en grote gevolgen hebben voor de zorgcapaciteit bij de zorg thuis. Zeker als er ook niet iets veranderd in de wijze waarop de zorg wordt ingekocht.
Na de IC
De covid-zorg heeft een soort multiplier effect. Een covid-patiënt op de IC, die daar 15 dagen ligt in plaats van een enkele dag onder normale omstandigheden, verdringt in potentie 15 andere patiënten van de IC. Dat heeft effect heeft op de zorgcapaciteit van ziekenhuizen zelf, maar ook grote impact op de andere zorgsectoren, zoals de zorg thuis. De VVT sector (verpleeghuiszorg en thuiszorg) is de plek waar de meeste mensen na behandeling de vervolgzorg krijgen: thuis of in huis. Als iemand na lange tijd van de IC komt zal dat ook lange tijd herstel vragen; een langdurig verblijf op de IC levert extra zorgvraag en dus extra veel vervolgzorg. En dus zal het herstel na lang IC verblijf ook weer lang duren en ook weer zwaarder op de capaciteit van het ziekenhuis en vervolgzorg thuis drukken. Al die extra tijd gemoeid met die zorg zal ten koste gaan van de beschikbare capaciteit. En die capaciteit stond al onder druk door de regulier stijgende zorgvraag van de opkomende dubbele vergrijzing en de schaarste aan personeel door demografische ontwikkelingen.
Kwetsbaarheid neemt toe
De cliënten die thuis wachten op behandeling, soms al meer dan een half jaar uitgesteld, blijven qua zorgvraag niet stationair. De zorgvraag groeit door de progressie die aandoeningen doormaken; de kwetsbaarheid neemt gestaag toe. Dus het uitstel van behandeling vanwege uitstel door verdringing binnen het ziekenhuis maakt dat die zorgvraag ook een multiplier effect heeft op de afname van de beschikbare capaciteit. De intensiteit van die zorgvraag neemt toe, neemt een groter deel van de koek en maakt dat restcapaciteit weer verder daalt. Dus wordt het lastiger om nieuwe cliënten aan te nemen, die als ze geen zorg ontvangen, ook later in zorg komen met grotere zorgvraag dan voorheen. Enzovoort. Overal dus het paard achter de wagen.
Geen extra budget
Je zou verwachten dat alles gedaan wordt om de capaciteit in het ziekenhuis én in de wijk op peil te houden. Maar helaas. Voor zorgverzekeraars ziet inkoopjaar 2022 er uit als “business as usual”. Ziekenhuizen krijgen te horen dat ze op de nullijn zitten; ze mogen niet groeien en krijgen geen extra budget. Ze moeten een stijgende zorgvraag, maar bijvoorbeeld ook de oplopende kosten (cao/inflatie) uit het bestaande budget opvangen. Hetzelfde gebeurt in de wijken. In de inkoop wordt geen rekening gehouden met inhaalzorg en zwaardere druk van herstelzorg voorkomend uit verlate behandeling bijvoorbeeld of gewoon progressie van de kwetsbaarheid door het ouder worden.
Straatje schoon
Zorgverzekeraars sturen gewoon door op doelmatigheid en geven lagere budgetplafonds en tarieven dan voorheen, die in ieder geval niet gelijk op gaan met de stijgende kosten. En dan is een gemiddelde van 16 uur zorg per maand kort geleden nu nog maar 12 uur. U moet maar minder zorg leveren als professional en meer aan de cliënt en naasten over laten. Ook hier geldt dat de zorgvraag over het algemeen dan niet minder wordt en dus die cliënten later met een zwaardere zorgvraag weer opduiken in een ander deel van de zorg; bijvoorbeeld de verpleegzorg uit een andere wet (Wlz) en dus niet meer als “schadelast” bij de verzekeraars: straatje schoon!
Juiste inzet van medewerkers
Er is nog een groter probleem; er wordt ook potentiële inzet van beschikbare zorgmedewerkers onmogelijk gemaakt. Als je die medewerkers, bijvoorbeeld helpende niveau 2, inzet op het niveau waarop ze goed uit de voeten kunnen met hun competenties, kun je hoger opgeleide medewerkers vrij maken om de meer complexe zorgvragen op te pakken. Neemt dat het gehele tekort aan capaciteit weg? Nee, maar het helpt wel enorm! Nu zetten we hoger geschoolden medewerkers in voor lager geschoold werk. Zorgaanbieders die toch die medewerkers niveau 2 inzetten – bij uitstek geschikt voor de algemene dagelijkse levensbehoeften (ADL) zoals we dat noemen – dan krijgen die aanbieders een terugvordering op hun declaraties voor de geleverde zorg. Tot wel 3 jaar terug.
Stress
Het is voor de goede orde kwalitatief goede zorg met een hoge patiënttevredenheid, volledig vallend binnen de competenties van die medewerkers, maar de zorgverzekeraars keuren het af. Naast alle druk die de capaciteit bedreigt vanuit de pandemie en covid-crisis -zoals aan het begin beschreven – en die grote impact heeft op de zorgcapaciteit in de care (VVT), wordt er niet gewerkt aan verruiming van die capaciteit binnen die zorg, maar wordt daar verder beknibbeld op die capaciteit. Wat rest is dan een sector die net als de ziekenhuizen onder grote stress gebukt gaat, hoog ziekteverzuim heeft (oplopend naar de dubbele cijfers) en door de financiers van die zorg de mogelijkheden worden onthouden om op zijn minst een deel van zorgcapaciteit te vergroten.
Hans Buijing
Bestuurder Zorgthuisnl