Bravo voor kabinet Rutte IV voor zijn ambities voor passende zorg?

Ik ben niet de eerste die op deze plek zijn licht schijnt over de haalbaarheid van de wensen van de nieuwe coalitie op het gebied van passende zorg. Ook Marcel Canoy deed dat. Kern van zijn betoog is dat het concept goed klinkt, maar dat het risico bestaat dat bepaalde ‘zachte baten van het handelen volgens de menselijke maat’ niet meer meetellen, met name in de zorgdomeinen buiten het ziekenhuis en de farmacie.

Het doet mij denken aan het veelgehoorde argument ‘patiënten zijn mensen en geen data’. Wat mij betreft zijn beide waar. Dat patiënten mensen zijn, zal geen zorgverlener (op dierenartsen na) bestrijden. Tegelijkertijd weten zorgverleners dat aan elke patiënt ook een verzameling data gekoppeld is. Zo zijn leeftijd, temperatuur en bloeddruk enkele datapunten waar artsen al (minstens) decennialang naar kijken en die toch redelijk zonder controverse zijn. Een medische wetenschap waarin data over patiënten en gebruik van die data taboe zijn, kan ik mij simpelweg niet eens voorstellen. Het principiële standpunt tegen het gebruik van data in de zorg behoeft wat mij betreft dan ook wat nuance.

Dat geldt overigens ook voor voorstanders van het gebruik van data in de zorg. De data die wij vandaag de dag kunnen meten van een patiënt, geven niet een compleet beeld van die patiënt. Wat Canoy ‘zachte baten’ noemt, zijn gegevens die (nog) niet altijd goed objectief in kaart te brengen zijn, terwijl die in bepaalde gevallen wel van groot belang zijn. Daarmee heeft Canoy wel een punt dat Passende Zorg in zorgdomeinen als Jeugdzorg en Wmo nu nog lastig goed te realiseren is.

Is dat een reden om te twijfelen aan het concept van Passende Zorg in algemene zin? Ik vind van niet. Volgens Sjoerd Repping, onderzoeker en kwartiermaker van het programma Zorgevaluatie en Gepast Gebruik, is van ongeveer de helft van de zorg die momenteel wordt verleend in ziekenhuizen met behulp van betrouwbare data (real world evidence) vastgesteld dat die ook daadwerkelijk van waarde is voor de patiënt. Dat betekent ook dat voor 50% van de ziekenhuiszorg nog geen (overtuigend) bewijs is voor de effectiviteit. Een pessimist spreekt er misschien schande van dat in de helft van de gevallen onbewezen effectieve zorg wordt geboden. Maar ik ben liever optimistisch. Ik zie dat door de digitalisering van de zorg steeds meer data beschikbaar komen. En doordat we in Nederland bij de voorhoede van de wereld horen als het gaat om het delen van uitkomstendata, hebben wij steeds meer mogelijkheden om met real world data van die overgebleven zorg te gaan vaststellen of die zinnig of passend is.

Dat op zich is al een heel ambitieuze klus, want we kunnen ervan uitgaan dat die resterende 50% niet per se de gemakkelijkste ziektegebieden omvat. Ook hier zullen wij die zogenaamde zachte baten vaker tegenkomen. En we zullen manieren moeten ontwikkelen om die op de juiste wijze te vatten in data. De ontwikkelingen op het vlak van het vergaren van dergelijke data staan niet stil, denk bijvoorbeeld aan de opkomst van Patient Reported Data. Het zal ook het nodige vragen van de datawetenschap om met nog veel meer data, zowel ‘hard’ als ‘zacht’, patronen te ontdekken en de juiste conclusies te trekken. Maar ik geloof dat het mogelijk is. En de lessen die we tijdens dat traject leren, kunnen ons vervolgens helpen bij de zorgdomeinen waar ‘zachte’ data een nog prominentere rol spelen dan binnen de ziekenhuiszorg.

Dit alles kan alleen lukken als iedereen zich achter het concept van passende zorg schaart en zich zonder reserves inzet voor het faciliteren van data-analyses die het concept van passende zorg stimuleren. Het kabinet geeft hiervoor wat mij betreft de juiste aanzet met de uitgesproken ambities voor passende zorg in het coalitieakkoord en daarom zeg ik het dan maar even zonder ironie: Bravo aan het huidige kabinet!

Tom Everhardt

Principal Appropriate Care bij LOGEX