Om weer volwaardig mee te doen; thuis, op de arbeidsmarkt en in het maatschappelijke leven. Daar komt nog eens bij dat de psychische worsteling door de buitenwereld vaak niet wordt gezien en onderkend. Als je een dwarslaesie hebt, is het voor een ieder glashelder dat er hulp nodig is bij de re-integratie. Geestelijke problemen daarentegen zijn voor het oog onzichtbaar en gaan helaas nog maar al te vaak gepaard met gevoelens van schaamte. Daardoor ziet de omgeving niet dat je op de weg terug en nog lang niet ‘de oude’ bent en krijgen hardnekkige vooroordelen over geestelijke gezondheidsproblemen alle kans om te blijven bestaan. Doodzonde en onnodig, als je het mij vraagt.
Preventie en participatie
Dit is dan ook precies de reden waarom we bij Mondriaan enkele jaren geleden de sector ‘Preventie & participatie’ in het leven hebben geroepen. Met verschillende programma’s en activiteiten proberen we te voorkomen dat mensen psychisch in de knel raken. Op het moment dat iemand onze ggz-zorg nodig heeft, is de focus al vanaf de start van de behandeling gericht op een terugkeer naar de samenleving. Om te voorkomen dat de afstand tot het normale leven te groot wordt en de patiënt weer opnieuw in de problemen raakt, kun je met participatie niet vroeg genoeg beginnen.
Mensen die bij ons in behandeling zijn voor een ernstige psychiatrische aandoening kunnen rekenen op Individuele Plaatsing en Steun (IPS). Via een bewezen re-integratiemethode krijgen zij gerichte hulp van een trajectbegeleider bij het vinden of behouden van een betaalde baan of het hervatten van hun studie. Een belangrijke rol in de begeleiding is weggelegd voor ex-patiënten: ervaringsdeskundigen die als geen ander weten hoe het voelt om geestelijk in de knel te zitten en wat de patiënt nodig heeft en wenst. Hoe belangrijk het is om jezelf te kunnen ontplooien in een job die aansluit bij je talent en interesse. Ook bij Mondriaan vinden voormalig patiënten via deze re-integratiemethode met regelmaat een baan. Ter illustratie: vorig jaar hebben we drie mensen na een IPS-traject in dienst genomen.
Beschermde wooncentra
Ook in onze beschermde wooncentra en in de dagactiviteitencentra en inloophuizen schrijven we participatie met hoofdletters. Samen met onze maatschappelijke partners in de wijk brengen we (ex-) patiënten op allerhande manieren in contact met de buurt en met het gewone leven. Via verschillende activiteiten maken we hen weer vertrouwd met de dagelijkse structuur en proberen we meer begrip te kweken bij hun directe omgeving. Bijvoorbeeld door samen te koken, de tuin te onderhouden of elkaar te ontmoeten in de fietswerkplaats die door ggz-patiënten wordt gerund.
De inspanningen die we plegen, werpen hun vruchten af. Sterker nog: ze blijken goud waard. Allereerst voor de (ex-)patiënt die natuurlijk niets liever wil dan volwaardig en zonder stigma terugkeren in de maatschappij. Maar ook de samenleving zelf is erbij gebaat dat de participatie soepel verloopt en dat mensen die zijn uitbehandeld in de ggz niet opnieuw terugvallen, hun baan verliezen en sociaal ontwricht raken. Met alle maatschappelijke kosten van dien.
Structureel financieren
In dit licht bezien, is het – zacht uitgedrukt – vreemd dat succesvolle interventies gericht op preventie en participatie nog niet structureel worden gefinancierd. De toekomst van ggz-patiënten is op dit moment afhankelijk van subsidies. Ik vind dat schrijnend en roep gemeenten in deze Zuid-Limburgse regio en de landelijke partijen dan ook op om structureel meer middelen vrij te maken en daarbij ook de sociale effecten van participatie te monitoren. Daarnaast ligt er voor ons allen een prachtige kans om de maatschappelijke samenwerking binnen de regio te intensiveren en onze doelgroep te verbreden zodat we nog veel meer inwoners kunnen helpen. Het lijdt geen twijfel: ook mensen met verslavingsproblemen of een licht verstandelijke beperking hebben baat bij de methoden en interventies die binnen de ggz hun meerwaarde elke dag bewijzen. Laten we die handschoen samen oppakken.
Zoals gezegd: iedereen verdient een eerlijke kans om mee te doen. Dat gaat niet altijd vanzelf, soms is er teveel gebeurd in het leven. Het voelt goed om mensen in die gevallen een professionele steun in de rug te bieden. Een van onze ervaringsdeskundigen binnen Mondriaan verwoordde het laatst nog heel treffend. ‘Door stapje voor stapje afscheid te nemen van het verleden leer je weer met vertrouwen naar de toekomst te kijken.’
Jean-Paul Essers
Voorzitter raad van bestuur Mondriaan