Beeld: New Africa / stock.adobe.com
Dat zijn de conclusies van een groot onderzoek naar personeelsbehoeften dat Nivel uitvoerde in opdracht van het Capaciteitsorgaan. Ze dienen als basis voor de komende capaciteitsramingen van opleidingsstromen voor beroepen in de zorg. Het is voor het eerst dat hiervoor gegevens over personeel en personeelsbeleid van werkgevers van de medische, medisch-ondersteunende en verpleegkundige beroepsgroepen worden gebruikt, zo laat Nivel weten.
Bestuurders en managers
“Binnen de gezondheidszorg is een tekort aan personeel en dit tekort is de afgelopen jaren blijven groeien. Om gericht naar oplossingen te zoeken, moeten we zicht krijgen op de behoefte aan zorgprofessionals”, zegt het onderzoeksinstituut. Nivel enquêteerde bestuurders en managers in vijf zorgsectoren: medisch-specialistische zorg, huisartsenzorg (dagzorg en avond/nacht/weekendzorg op de huisartsenpost), ambulancezorg, vvt en gehandicaptenzorg. Afhankelijk van de sector is gevraagd om de toekomstige vraag in te schatten voor zes beroepen: medisch specialisten, specialisten ouderengeneeskunde (SOG), artsen verstandelijk gehandicapten (arts VG), huisartsen, verpleegkundig specialisten (VS) en physician assistants (PA). Bijna 1500 werkgevers vulden eind 2021/begin 2022 de enquête in.
Onvervulde vraag
Nivel constateerde dat zij prima kunnen inschatten wat de huidige behoefte – of beter gezegd: de onvervulde vraag – is aan verschillende typen zorgprofessionals. Dat zijn vacatures die langdurig openstaan, dus geen vervanging van mensen die ergens anders gaan werken. Op basis van het aantal fte aan vacatures en hoe lang deze al uitstaan, kan voor de verschillende sectoren en beroepen worden bepaald wat de langdurige vacaturegraad is. “We zien dat de inschattingen consistent zijn met antwoorden op de vraag of men een tekort heeft (of verwacht) aan de uitgevraagde beroepen”, zegt Nivel. Opvallend in het werkgeversonderzoek 2022 is dat er vooral veel vraag is naar functies in de gehandicaptenzorg, zeker afgezet tegen hetzelfde onderzoek in 2019. Zo laat de functie arts VG een onvervulde vraag zien van meer dan een derde (34,9 procent), de VS-AGZ gehandicaptenzorg meer dan 20 procent en de VS-GGZ gehandicaptenzorg bijna 30 procent. Onder andere de toename van het aantal cliënten, de complexiteit van zorg en de toename van wettelijke verplichtingen en kwaliteitseisen zijn hier debet aan.
De onvervulde vraag aan medisch specialisten is dan weer heel laag (1,3 procent). Een van de redenen daarvoor is taakverschuiving, zo gaven bestuurders en managers aan. De VS en PA krijgen steeds meer werkzaamheden.
Veel factoren spelen een rol
Als het gaat om de toekomstige personeelsvraag, dan spelen heel veel verschillende factoren een rol, zo blijkt uit het Nivel-onderzoek: demografie (vergrijzing), epidemiologie (steeds complexere zorg), sociaal culturele aspecten, vakinhoudelijke factoren (wettelijke verplichtingen en kwaliteitseisen), efficiency, arbeidstijdenveranderingen, taakverschuiving/functiedifferentiatie (horizontale én substitutie) – allemaal werken ze in op de arbeidsmarkten in de verschillende zorgsectoren. Dat maakt het voor werkgevers lastig in te schatten hoeveel personeel zij bijvoorbeeld over vijf jaar in dienst zullen hebben. Daarnaast zullen zij naast de groei van de zorgvraag ook rekening moeten houden met wat er (financieel) mogelijk is qua groei van hun organisaties, stelt Nivel. Daardoor geeft een vijfde deel van de respondenten aan gewoonweg geen inschatting te kunnen maken. Het is de vraag of de andere inschattingen representatief zijn voor de toekomst van de eigen organisatie, maar vooral voor de hele sector of beroepsgroep. “Wel zijn hun inschattingen richtinggevend; en de trends die zij in de toelichtingen hebben gegeven, vormen een goed startpunt voor aanvullende expertconsultaties om te bepalen of op- en afschaling worden veroorzaakt door veranderende zorgvraag vanuit de samenleving of door ontwikkelingen binnen de sectoren of de beroepen zelf”, aldus Nivel. “De verschillende redenen die werkgevers gaven voor het al dan niet willen op- of afschalen, kunnen behulpzaam zijn om de drijvende krachten achter de toekomstige vraag naar de zes beroepsgroepen nader te specificeren en te kwantificeren.”
Nivelonderzoek over vraag naar professionals in de Zorg in de komende vijf jaar, door bestuurders en managers niet beantwoordbaar! Toch wel wonderlijk als je je realiseert dat men de huidige vraag in relatie tot het huidig aanbod ( en bekostiging ) wel kent. Ook is bekend hoeveel mensen nu in beroepsonderwijs en academisch onderwijs studeren ( de aankomende basisprofessionals ). De regering wil 1,5 % per jaar minder budget bieden, dus: 7,5% minder patiënten en professionals te verwachten. Een vijf jaar verwachting over de toekomstige personeelsmix zou hiermee toch mogelijk moeten zijn?
Naast aangekondigde voormelde structurele budgetkorting speelt ook nog de loonkloof bij de midden loonschalen ( FG 35 t/m 60 ). Ongeveer 34% van de 1,2 miljoen medewerkers in de sector zorg is verpleegkundige of verzorgende IG. De loonkloof betreft 6 tot 9% ( SER rapport peil 2020 ) en zou ca 8% budgetruimte beslaan (bij beperkte maar rechtvaardige reparatie). Dus: ca 8% minder capaciteit en medewerkers boven op voormelde bezuiniging van 7,5%.
Hoe kan men een inschatting maken van nodige personeel wanneer we geen duidelijke visie hierop hebben. Kijkend naar de vvt dan weten we niet of we hbo- mbo of verzorgenden IG of niveau 2 nodig hebben. We hebben nog geen idee wat een ideale mix is wetend dat de complexiteit van zorg toeneemt en dat men langer thuis blijft wonen. Op basis van welke professionals bieden we de meest efficiënte zorg op basis van welke kwaliteit? Dat we hiertoe tot op heden niet toe in staat zijn blijkt ook uit het voorstel om de norm personele bezetting in het verpleeghuis weer los te laten. Misschien moeten we meer onderzoek doen naar de relatie tussen samenstelling team en kwaliteit van zorg.
Ja, Sara Vriezen heeft gelijk als je zero base kon beginnen. Misschien is een dergelijk onderzoek via VenVn zinvol. Ook een VVT zorgorganisatie zou dat voor eigen beleid kunnen gebruiken. Het Nivel ( i.o.v. Capaciteitsorgaan ) keek vooral naar behoefte aan POH/PVK AGZ en GGZ en naar VS AGZ en VS GGZ. De basis werd niet echt becijferd. De Branche GGZ ontbrak in dit onderzoek.
In 1972 renden verplegenden en verzorgenden de straat op en smeekten zij de werkgevers om meer handen aan bed. Dat is dus zo’n vijftig jaar geleden. Wanneer verplegenden/verpleegkundigen en verzorgenden vanaf die tijd meer serieus zouden zijn genomen en alleszins redelijke eisen ( zoals doorlopende professionele bijscholing en begeleiding, compleet onzinnig registreren, medezeggenschap en derhalve mede beslssingsbevoegdheid) zou het er heel anders voor staan in de zorg. Helaas zijn de werkgevers en beroepsverenigingen en vakbonden van verpleegkundigen en verzorgenden tot de dag van vandaag niet in staat gebleken de op hen afkomende ellende te stoppen. Het betekent dat al decennia lang elke dag duizenden kwetsbare mensen nodeloos lijden.
Al jaren zijn we/ben ik bezig met dit vraagstuk in de VVT zorg. En dan met name met de 82-88% ADL-ondersteuning waar dit type zorg vooral uit bestaat. Helpenden, verzorgenden en in mindere mate verpleegkundigen bieden deze zorg. Het onderzoek van Nivel ging niet over dit type zorg begrijp ik. Want ze staan niet bij de 6 onderzochte beroepsgroepen. Betekent dit dat de voorgenomen bezuinigingen ook niet van toepassing zijn op deze groep: helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen die ADL-ondersteuning bieden in de chronische zorg en dan vooral voor ouderen? Uit de reacties van Peter, Sara en Binjamin begrijp ik dat de vrees is dat juist deze beroepsgroepen (weer) moeten inleveren. Of komt er nog onderzoek naar deze beroepsgroepen (immers juist de toename van ouderen zorgt voor een te grote toename van zorgbehoefte).
Overigens denk ik te weten dat ook in de VVT het zicht op wat echt nodig is onduidelijk is (net als Sara). En, inderdaad, met als vertrekpunt een duidelijke visie, kun je zeker veel meer inzicht krijgen, zo is onze ervaring. Inzicht voor een antwoord op vragen als: Op basis van welke professionals bieden we de meest efficiënte zorg op basis van welke kwaliteit? Alleen lijkt het op de een of andere manier bijna wenselijk dat dat inzicht er niet is of in ieder geval niet te helder is. Heeft dat iets met de financieringslogica in de zorg te maken?
Laten we de koppen bij elkaar steken en gaan werken aan dit inzicht. Ik breng graag mijn kennis en ervaring in.
Blijkbaar is het ook moeilijk om de realiteit van vandaag de dag te snappen voor de bestuurders.
Eigelijk weet men niet zoveel blijkbaar. Ik lees ook erg weinig over verpleegkundigen die voor zich zelf opkomen. Ook moeilijk gebleken.
En toch is de afgelopen 2.5 jaar door de overheid verkondigd dat er o.a. te weinig ic bedden zijn incl.personeel. maar ook dat veel verpleegkundigen uitstromen en te weinig zich willen opleiden.
Dus dat deel zou toch niet zo moeilijk zijn zou je denken.
Er wordt al jaren gepraat en onderzoek gedaan over van alles en nog wat. En dat is goed.
Zoals gelezen is er nog steeds geen visie. Misschien maar eens starten met goede Cao’s ipv eigen belangen zeker stellen. Er is echt teveel management wat zijn geldmolen moet laten draaien. Dat is best een groot probleem.
Net zo groot als de afwezige strijdbaarheid van het huidige verplegend personeel.
Zal nog wel even duren tot er strijdbijltjes opgegraven worden.