Kijk buiten de grenzen voor snellere toegang tot medicijnzorg

Martijn Bax, country president van AstraZeneca Nederland

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Zorginstituut Nederland hebben steeds gezegd vast te willen houden aan de Nederlandse sequentiële procedures: éérst een kostenbaten-analyse, dan een onderhandeling en dáárna pas toegang. Zij stellen dat dit de enige manier is om medicijnen ook in de toekomst toegankelijk te houden. Dit is niet juist.

Directe patiënten-toegang tot nieuwe middelen en duurzaam betaalbare zorg kunnen namelijk wél naast elkaar bestaan. Mét een goede kostenbaten-analyse en onderhandelingen. Onze Europese buren laten zien dat het kan.

Directe toegang in Frankrijk zonder extra financiële risico’s^[1]

Frankrijk kent het zogeheten Authorisation d’accès précoce (AAP). Hiermee heeft het Franse Zorginstituut de mogelijkheid om een versnelde kostenbaten-analyse uit te voeren als er sprake is van een onvervulde medische behoefte. Er wordt dan een tijdelijke toegang gegeven met een voorlopige prijs. Daarna wordt over de definitieve prijs en toegang onderhandeld. Als uiteindelijk blijkt dat er bij de voorlopige toelating teveel is betaald, worden de meerkosten verrekend. Direct toegankelijke én maatschappelijk verantwoorde medicijnzorg: in Frankrijk kan het dus wel.

Grote tevredenheid in Zwitserland over directe toegang via kostendeling

Ook Zwitserland kan versnellen wanneer er sprake is van medische noodzaak. Behandelingen die niet via standaardvergoeding beschikbaar zijn, kunnen toch toegankelijk worden gemaakt voor patiënten via een zogeheten Artikel 71-procedure. Het gaat dan om levensbedreigende ziekten of wanneer ernstige, permanente gezondheidsschade wordt verwacht, en er nog geen beschikbaar alternatief op de markt is.

Experts waarderen het geneesmiddel op basis van reeds beschikbare data en bepalen zo hoe de kostendeling per patiënt wordt vormgegeven. Hoe minder data beschikbaar is – en dus hoe groter het risico – hoe groter het financiële aandeel van de ontwikkelaar tijdens de procedure. Ondanks dat de Artikel 71-procedure complex kan zijn, wordt het systeem door verzekeraars, patiënten, aanbieders, ontwikkelaars en de overheid als zeer positief ervaren^[2].

Duitsland als Europees koploper

In Duitsland is er direct toegang voor patiënten na EMA-goedkeuring. Vervolgens wordt de kostenbaten-analyse gedaan en wordt er onderhandeld. Wanneer er een definitief akkoord ligt, wordt gekeken welke kosten worden verrekend. Duitsland is daarmee Europees koploper wat betreft de snelheid waarmee innovatieve medicijnen bij de patiënt komen.

Lessen voor Nederlandse beleidsmakers:

Bovengenoemde voorbeelden laten zien dat het mogelijk is om én te zorgen voor directe patiëntentoegang én een zorgvuldige kostenbaten-analyse uit te voeren om tot maatschappelijke verantwoorde prijzen te komen. Zonder dat medicijnen zwaarder op het budget drukken^[3].

Ook in Nederland moet dat dus mogelijk zijn. Voor Nederlandse beleidsmakers loont het om te onderzoeken hoe deze praktijkvoorbeelden uit onze buurlanden ook hier ingezet kunnen worden.

Daarbij licht ik er graag twee uit:

1. Verrekenen in plaats van wachten
   Laat patiënten niet wachten op de prijsonderhandeling. Na het sluiten van de uiteindelijke overeenkomst kunnen immers, net als in Frankrijk, de kosten worden verrekend. Hiervoor hoeven geen extra financiële risico’s te worden genomen.
2. Zorg al vóór EMA-goedkeuring voor een voorlopige beoordeling van een nieuw medicijn
   Dankzij de Horizonscan is het mogelijk om al voor het eindoordeel van EMA een afweging te maken over de verwachte meerwaarde van een medicijn en de onvervulde medische noodzaak voor patiënten. Hiertoe is samenwerking van de overheid met experts van groot belang: medisch specialisten, (ziekenhuis)apothekers, vertegenwoordigers van zorgverzekeraars en patiënten vertegenwoordigers. Zo wordt gewaarborgd dat alleen klinisch relevante middelen in aanmerking komen voor voorlopige toelating.

Het systeem kan dus slimmer en daardoor sneller, zonder dat budgetten onder druk komen te staan. De winst voor de patiënt, die dan niet meer, zoals nu, één, twee of zelfs drie jaar wacht op medicijnen die elders in Europa al lang beschikbaar zijn. Op 22 maart debatteert de Tweede Kamer met Minister Kuipers over het Geneesmiddelenbeleid. Dan zal blijken of slim en snel ook woorden zijn die aan de toelating van geneesmiddelen verbonden kunnen worden.

^[1] https://www.has-sante.fr/jcms/r_1500918/fr/acces-precoce-a-un-medicament

^[2] Kägi W FM, Möhr T, Bollag Y, Brugger C. 2020. Executive Summary – remuneration of medicine in individual cases (Vergütung von Arzneimitteln im Einzelfall).

^[3] https://www.oecd.org/health/country-health-profiles-eu.htm