Door een wijziging van de Nederlandse richtlijn voor euthanasie in 2015 is het niet langer nodig dat een euthanasiewens in woord of gebaar bevestigd moet worden, ook als de patiënt met dementie inmiddels wilsonbekwaam is. Daarop volgde in de media en onder artsen commotie. Jaap Schuurmans, huisarts en onderzoeker van het Radboudumc, onderzocht de bereidheid onder artsen.
Onder druk gezet
Steeds meer mensen met dementie in Nederland vullen een wilsverklaring in en verwachten dat ze recht hebben op euthanasie wanneer zij door hun ziekte wilsonbekwaam worden. Schuurmans’ proefschrift wijst echter uit dat de verwachting van patiënten niet strookt met de bereidheid van artsen. Hij hield tientallen interviews en voerde een enquête uit onder bijna 450 huisartsen en artsen ouderengeneeskunde. Daaruit blijkt dat de bereidheid onder artsen om euthanasie toe te passen groot is, behalve bij mensen met dementie.
Artsen twijfelen over de waarde van een eerder opgestelde wilsverklaring. Ook hebben ze moeite met de inschatting van ondraaglijk lijden, een vereiste voor euthanasie. Zelfs als iemand vooraf heeft gezegd: ‘Als ik mijn geliefden niet meer herken is dat ondraaglijk lijden’. Zij voelen zich daardoor onder druk gezet, ervaren onzekerheid en stuiten op hun eigen emotionele en persoonlijke kaders. De onderzoeker verwacht dat de druk zal toenemen. “We zien een trend in de samenleving dat het professionele oordeel van artsen steeds minder bepalend is. Het belang van de beleving en zelfstandigheid van de patiënt groeit en krijgt meer invloed op medische beslissingen. Mensen willen eigen regie en dat legt druk op artsen”, aldus Schuurmans.
Begeleiding en voorlichting
Uit het onderzoek van Schuurmans blijkt verder dat artsen behoefte hebben aan meer begeleiding, niet alleen door Steun en Consultatie Euthanasie Nederland-artsen en artsen van de levenseindekliniek, maar ook door palliatieve of geriatrische teams. Ze willen ondersteuning door overleg met andere artsen en ethici. Daarnaast zou scholing over wilsverklaringen en juridische kaders nuttig zijn, aldus Schuurmans.
Ook patiënten en hun naasten moeten volgens hem betere voorlichting krijgen. “De veronderstelling dat een wilsverklaring garantie biedt op euthanasie is een misvatting en moet bijgesteld worden. Ik zou het woord wilsverklaring graag veranderen in wensverklaring.” Euthanasie bij dementie is volgens Schuurmans geen discussie van voor of tegen zijn. “Het is vooral belangrijk dat een heel team zich goed inleeft in de persoonlijke achtergrond van een patiënt en ook blijft kijken naar alternatieven. Veel ongemakken of leed kunnen we wegnemen met de huidige inzichten van psychosociale interventies, medicatie of sedatie. We moeten rondom euthanasie vooral niet vooringenomen zijn.”
Een goed initiatief alleen moet het niet weer een eindeloze jarendiscussie worden want dan wordt het weer een kwestie van vergaderen is voor de kanslozen. Luitseren naar de mens die hier al jaren naar verlangen dat het beleid veranderd. Het mag er niet alleen over gaan waar de artsen het moeilijk mee hebben. Mensen vinden hat lastig dat er nog steeds niet goed geluisterd wordt en onnodig moeten lijden omdat er ook partijen zijn die de mening hebben dat God beschikt. Nee de mens heeft recht op zelfbeschikking want niet iedereen gelooft in God. Er is een enorme scheefgroei ontstaan, we moeten gezond eten, niet meer drinken en roken enz. maar we hebben wel ‘last’ problemen van de vergrijzing. Niet dat dat de oplossing moet zijn om dan maar euthaniseren om dat probleem wat we met z’n allen in stand houden op te lossen, nee, we moeten accepteren dat we ook gewoon door gaan of willen! Daarnast hoorde ik een voorbeeld van iemand van 95 een pacemaker geven en een ander werd niet geopereerd aan een gebroken heup. Waar zijn we mee bezig. Dat artsen moeite hebben met euthanasie,… alle begrip voor deze beroepssethiek,… maar vergeet niet de andere kant. Wat iemand zelf wil, wenst en medemenselijkheid weegt zwaarder dan iemand jaren met een voltooid leven en dus een doodswens heeft, levend in een doodstrijd te zien met het einigen in een verpleeghuis en dan zien wegkwijnen in de hoop dat iemand maar zo vergeetachtig / dement wordt dat diegene het hopelijk maar gaat vergeten dat hij dood wil. Je voelt je dan een levende fosiel die eigenlijk niet meer past in het beleid of iets kan betekenen maar wel MOET leven! Zet nu eens echte stappen waar we met zijn allen echt wat aan hebben en wacht niet te lang want mensen gaan zelf aan de slag met uitvinden hoe je uit het leven kan stappen met alle risico’s van dien en niet te vergeten de treinmachinist die dan weer met een trauma zit en wat denk je van politie mensen die je van de straat af moeten schrapen. Dus niet alleen de artsen hebben het moeilijk!