Bijsluiter bij deze boodschap: cruciaal is niet hetzelfde als belangrijk. Er is veel meer zorg belangrijk dan alleen die met het predicaat cruciaal: en ook die zorg wordt gefinancierd, nu en in de toekomst. Maar bij cruciaal gaat het om capaciteit. Want juist mensen met ernstige en ingewikkelde psychische problemen kunnen niet zonder specialistische hulp. Zulke hoogcomplexe, en vaak ook multi-complexe zorg, vraagt om een andere aanpak én financiering.
Ontwikkelingen in de samenleving
De schaarste in de ggz komt niet uit de lucht vallen. Het onderzoek ‘Ggz uit de knel’ van Trimbos laat zien dat tussen 2009 en 2021 het ggz-budget groeide met 11 procent, terwijl het aantal mensen dat psychische stoornissen ontwikkelde in dezelfde periode steeg met 53 procent en het zoeken van ggz-hulp daarvoor nog meer. Tussen 2012 en 2017 was er zelfs een periode met reële daling van het ggz-budget en krimp van de personeelsformatie. De wachtlijsten zijn ellendig, maar zo bezien is het nog een wonder dat ze niet langer zijn. Met dank aan al die ggz-professionals die per jaar meer dan een miljoen mensen helpen, regeldruk en personeelstekort ten spijt.
Het is ons een lief ding waard dat er minder behoefte komt aan ggz-zorg. Natuurlijk is er veel te zeggen over ontwikkelingen in de samenleving – meer bestaanszekerheid is hard nodig en ook minder prestatiedruk, om maar wat te noemen. Daar hoort ook bij het versterken van de mentale gezondheid en van weerbaarheid, zeker bij jongeren. Als er mentale problemen zijn of psychische aandoeningen, kan vroeg ingrijpen veel persoonlijk leed en maatschappelijke ellende voorkomen. Psychische aandoeningen ontstaan namelijk vaak vroeg in het leven, tussen de 15 en 25. Dán iets doen betekent dat mensen daar hun hele verdere leven iets aan hebben.
POH-GGZ
Niet alle mentale klachten vragen overigens zorg. Maar al te vaak worden ze veroorzaakt door maatschappelijke problemen. Dan zijn mensen soms veel beter geholpen met welzijnswerk of schuldhulpverlening – eventueel gecombineerd met ggz-hulp. Om zicht te krijgen op wat er nodig is, investeren we – ook met hulp van het Integraal Zorgakkoord – in wat de beweging naar de voorkant is gaan heten. Het helpt als de huisarts goede kennis heeft over ggz of snel een ggz-professional kan consulteren, het helpt als, zoals afgesproken, er meer uren komen voor de poh-ggz. Het helpt ook als er goede digitale zorg geboden kan worden. En de ervaringen met mentale gezondheidscentra met verkennende gesprekken – en vergelijkbare initiatieven- zijn zo bemoedigend, dat die overal ingezet gaan worden. De sleutel is samenwerking, binnen en buiten de zorg, met zeker de gemeenten als belangrijke partner.
Door al die dingen te doen, hopen we dat mensen met complexere psychiatrische problemen minder in het gedrang komen en sneller geholpen kunnen worden. En dat psychiaters, psychologen en andere zorgprofessionals meer kunnen worden ingezet voor de zwaardere zorg, waar hun expertise en ervaring onmisbaar is. Ook bij het invullen van de ANW-diensten, waar het nu vaak knijpt.
Tarieven
Laten de tarieven dan wel gaan kloppen. Die zijn juist voor de zwaardere zorg te laag, zowel voor jeugd als voor volwassenen. Over de volle breedte van de ggz zijn er ernstige financiële problemen. Net als in andere zorgsectoren hebben de inflatie en hogere energietarieven erin gehakt. Daarnaast zijn er veel hogere uitgaven aan personeel, omdat door ziekte en het arbeidsmarkttekort er veel duur tijdelijk personeel moet worden ingehuurd – essentiële zorg kun je anders dan bijvoorbeeld autoproductie niet stilleggen – al heeft in het afgelopen jaar een aantal instellingen noodgedwongen onderdelen moeten sluiten vanwege geldtekorten of doordat personeel niet beschikbaar was.
Daarbovenop geldt dat voor de ggz dat er vorig jaar een nieuw bekostigingssysteem is ingevoerd, het zorgprestatiemodel. De overgang daar naartoe zou kostenneutraal gebeuren, zo was afgesproken, maar de praktijk blijkt anders. Eind oktober nog publiceerde het bureau Intrakoop een verontrustende analyse van de jaarverslagen van ggz-instellingen waaruit bleek dat ruim een derde van de ggz-instellingen rode cijfers schrijft. We hebben als sector zelf voortdurend aan de bel getrokken, maar ook banken en accountants luidden de noodklok met brede zorgen over de financiële continuïteit van de sector. Het is zaak dat de NZa, de financiers en VWS daar iets mee doen.
Regel de financiering
In dat kader doen we juist voor de cruciale hoogcomplexe zorg een duidelijke oproep aan beleidsmakers en politiek: regel de financiering anders. In de aanpak zetten we al allerlei stappen. Doe dat nu ook waar het gaat om het geld: financier op basis van beschikbaarheid van de capaciteit, betaal een instelling voor het aantal plekken, ongeacht of deze allemaal bezet zijn, en ongeacht waar iemand woont of verzekerd is. Dat helpt om deze zorg toegankelijk te houden voor mensen met ernstige psychiatrische problemen. Want kort en goed, wat schaars is moet beschikbaar blijven voor hen voor wie het onmisbaar is.
Ruth Peetoom
Voorzitter branchevereniging de Nederlandse ggz
In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november gaan kandidaat-Kamerleden in Het Grote Zorgdebat met elkaar in debat over hun ideeën voor de toekomst van de zorg.
Wanneer: maandag 13 november
Tijdstip: 19.30 – 21.00 uur
Waar: Beatrix Theater en online
Kosten: geen
Skipr is mediapartner van Het Grote Zorgdebat en plaatst in de aanloop ervan blogs en artikelen.
Meer informatie over het debat is hier te vinden.