Ze vinden dat er voor uitvoerend beleid meer nodig is dan werkbezoeken. Er is weliswaar waardering voor de interesse, maar de ambtenaren hebben te weinig kennis en kunnen daardoor geen ‘meedenkkracht’ leveren. Dat blijkt uit het rapport ‘een ondernemend VWS’ van twee onderzoeksbureaus: Significant Public en Pluut & Partners. Bezoeken voelen daarom soms aan als ‘schoolreisjes’.
Sterkere verbinding
Voorbeeld van een regionale samenwerkingsverband is het ‘Regionetwerk VWS’ dat is opgezet vanuit het programma de Juiste Zorg op de Juiste Plek. Uit een Kamerbrief over de voortgang van het Integraal Zorgakkoord blijkt dat dit Regionetwerk VWS een nieuwe impuls heeft gekregen op basis van dit onderzoek. De minister van VWS, de minister voor Medische Zorg en de staatssecretaris willen een sterkere verbinding tussen praktijk en beleid. “Het realiseren van de transformatieopgave in de regio zien we niet alleen als opgave voor regionale partijen, maar is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van regionale én landelijke partijen.”
Radicaal anders
Het idee dat het ministerie van VWS meer doet dan van bovenaf wetten maken en kaders scheppen, noemen de onderzoekers ‘radicaal’ anders. De noodzaak om wel meer te doen dan dat wordt onderschreven door deskundigen, partijen in de regio en ook door sommige VWS-ambtenaren. Op dit moment is een ‘ondernemend VWS’ meer uitzondering dan regel, zo staat in het rapport.
Er zijn volgens de onderzoekers nog veel ambtenaren die vanuit ‘een klassiek paradigma’ denken en werken. Bovendien is VWS in stelsels en sectoren georganiseerd. Dat helpt niet. In het rapport staat: “We willen daarom niet lichtzinnig doen over wat deze verandering betekent voor VWS. Dit brengt ons bij het veelvuldig tijdens de interviews gehoorde motto: “Als je het doet, doe het dan goed”.
Overheid als drijvende kracht
Het idee achter een actievere regionale inzet van ambtenaren is dat het kan bijdragen aan de verandering naar een toekomstbestendig gezondheidssysteem. Verschillende deskundigen hebben de afgelopen jaren voor een actievere rol van de rijksoverheid gepleit omdat de maatschappelijke opgaven steeds complexer worden. De onderzoeksbureaus halen bijvoorbeeld ‘De ondernemende staat’ aan van de econoom Mariana Mazzucato. Grote transformaties worden volgens Mazzucato vaak toegeschreven aan commerciële partijen, maar eigenlijk is de overheid de drijvende kracht.
Risico’s
Er zijn wel risico’s verbonden aan een actievere rol van VWS. De Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) noemt in een rapport uit 2023 over dit onderwerp de voorbeelden: regionale monopolies, grotere regionale verschillen en het niet kunnen bestendigen van wat er regionaal ontstaat.
