Foto: Grafvision/stock.adobe.com
Dat blijkt uit dossiers van onderzoeksbureau Hoffmann. Vorig jaar onderzocht Hoffmann in opdracht van zorgorganisaties 65 medicijndiefstallen. Twee jaar geleden waren dat er veertig. Diefstal komt het meest voor in de gehandicaptenzorg, ggz en ouderenzorg. Het gaat meestal om opiaten en benzodiapinen, zoals oxazepam en temazepam. Het bureau wijst erop dat dit het topje van de ijsberg is.
“In vier op de vijf gevallen wordt iemand na diefstal van geneesmiddelen ontslagen, al dan niet op staande voet”, aldus Ron Nieuwendijk, senior consultant fraude en integriteit zorgsector: “Dat komt onder andere omdat na de diefstal het vertrouwen in de stelende zorgmedewerker weg is bij zijn collega’s en de leiding.”
Tien verpleegkundigen weg
Dat bleek eerder deze week toen bekend werd dat HagaZiekenhuis ongeveer vijf verpleegkundigen van de afdeling verloskunde op staande voet heeft ontslagen na diefstal van medicijnen. Ongeveer vijf andere collega’s hebben zelf ontslag genomen uit ontevredenheid over de wijze waarop het ziekenhuis is omgegaan met de kwestie.
Daders slaan vooral toe tijdens avond- en nachtdiensten, wanneer het toezicht beperkt is. Ze doen een greep in de medicijnenkluis of pakken geneesmiddelen die bestemd zijn voor hun patiënten. Dit laatste is volgens Nieuwendijk een belangrijke reden een zorgmedewerker direct te ontslaan: “Zo’n diefstal gaat ten koste van de gezondheid van patiënten. Daar hechten zorginstellingen en IGJ veel waarde aan.”
Diefstal door werkdruk
Nieuwendijk en zijn medewerkers horen vaak van zorgprofessionals dat de hoge werkdruk – soms in combinatie met privéproblemen – hen heeft aangezet tot de diefstallen. De kalmeringsmiddelen benzodiazepinen verminderen stress en angst. Die medicatie is verslavend: daarom schrijven artsen ze meestal voor maximaal twee maanden voor.
“Bij deze zorgmedewerkers horen we dat de werkdruk en spanning vaak erg hoog zijn. Dat het niet meer lukt om te ontspannen of in slaap te komen”, aldus Nieuwendijk: “Ten einde raad doet men dan een greep uit de medicijnvoorraad, vaak met het idee om deze middelen kort te gebruiken. Om er later achter te komen dat ze niet meer zonder kunnen.”
Het gaat doorgaans om een relatief beperkt aantal pillen die worden gestolen: 50 à 100. Slechts in enkele gevallen was sprake van verdwijning van honderden pillen. “Hoewel het om kleine aantallen gaat, zie je dat dit soort incidenten veel doet met het veiligheidsgevoel van collega-zorgverleners”, aldus Nieuwendijk.
Diefstal wordt makkelijker
Diefstal van medicatie is volgens hem de laatste jaren makkelijker geworden: “We zien regelmatig dat procedures voor medicijnuitgifte niet meer op orde zijn of minder strak worden gehandhaafd. Als organisaties gaan werken met zzp’ers of gedetacheerden worden procedures noodgedwongen losgelaten of zelfs aangepast, met alle risico’s vandien. De pillen liggen voor het grijpen.”
Vorig jaar kreeg Hoffmann van zorgorganisaties 200 keer een verzoek voor fraudeonderzoek. Dat is 40 procent meer dan twee jaar geleden. Meestal (ongeveer een derde van de gevallen) gaat het om diefstal van geneesmiddelen. In andere gevallen betreft het diefstal van geld (al dan niet met de bankpas van een patiënt) of ontvreemding van kostbaarheden, zoals sieraden.
Taak voor managers
Nieuwendijk wijst erop dat hier ook een taak ligt voor zorginstellingen: “Het is voor leidinggevenden belangrijk om alert te blijven voor signalen dat het met iemand niet zo goed gaat of verzuipt in het werk.” Verder raadt hij aan om beter de diploma’s en VOG’s op te vragen en te checken: “Te vaak zie ik dat zorginstellingen alleen een kopie opvragen van een diploma of VOG. Onze ervaring leert dat dat onvoldoende is.”
Nieuwendijk: “Een sollicitant kan altijd een VOG laten zien, tenzij hij strafrechterlijk is veroordeeld. Maar iemand die is ontslagen voor diefstal, kan snel een VOG aanvragen. Die VOG krijgt hij, omdat het strafrechtelijk onderzoek nog niet is afgerond. Na zijn ontslag kan hij bij wijze van spreken al de volgende dag in een andere zorginstelling aan de slag.”
Referenties natrekken
Zorgorganisaties moeten daarom niet alleen referenties natrekken, vindt Nieuwendijk, maar ook zelf onderzoek doen. Werkgevers hebben daar niet zoveel tijd voor, merkt hij. Laatst zei een directeur tegen hem: ‘Ik ga niet controleren, want dan loop ik de kans dat ik iemand niet kan aannemen.’
Er wordt gesteld dat het aantal diefstallen met 70 %. Dat is lijkt mij erg veel. Naar mijn idee wordt door medewerkers al sinds mensen heugenis medicatie gebruikt uit medicatiekast van de instellingen. Is hier meer onderzoek over bekend? Medewerkers zitten dicht bij het vuur en dat is soms verleidelijk. Waar ik persoonlijk veel moeite mee heb, dat de medewerkers als crimineel beschouwd worden. Het is in 99% van de gevallen een gewoonte. Als werkgever zou ik in plaats van mensen meteen te ontslaan eerst onderzoek doen, wat de reden of oorzaak is. Medewerkers in de zorg zijn mensen die mensen willen helpen en niet op medicijnen uit zijn. Een medewerker een snoepwinkel neemt ook wel eens snoepje. Ik wil er niet lichtzinnig over zijn, maar de huidige aanpak lijkt mij niet vruchtbaar. Dit leidt lijkt op de incidenten-cultuur die ook onze politiek en Rijksoverheid toepast. Een incident en meteen maatregelen zonder eens goed na te denken. Met enorme gevolgen, denk hierbij aan de toeslagenaffaire. Organisaties zouden beter in kunnen steken op educatie, voorlichting en communicatie in plaats van meteen hardvochtig handelen. Bij diefstal hard optreden is een goed beleid, we moeten onze cliënten beschermen. Dit verhaal vind ik significant van een andere orde. Hier zit een cultureel aspect aan, daar moet het accent liggen wat mij betreft.
Waarom stelen zorgverleners spullen.
Ze verdienen te weinig
De onderbouwing voor de eerste regel van dit artikel: “Het aantal diefstallen van medicijnen door zorgmedewerkers is de afgelopen twee jaar gestegen met 70 procent.” vind ik niet terug in het artikel. Ik lees wel dat het aantal door Hoffman onderzochte medicijndiefstallen is gestegen van 40 naar 65. Dat is een stijging van 62,5 %, maar het kan natuurlijk zijn dat er vaker onderzoek wordt gedaan zonder dat er meer diefstal is van medicatie. Het lijkt mij dat dit punt aanpassing behoeft voordat het cijfer 70 % een eigen leven gaat leiden.