Bloedwaarden werden destijds gedurende de dag gemeten en gemeld, maar nog niet elektronisch en ook zeker niet samen, gecombineerd tot een grafiek. Deze persoonlijke ervaring heeft mijn interesse in data en hoe beter gebruik hiervan de zorg kan verbeteren, verder aangewakkerd.
De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen, zoals vergrijzing, personeelstekorten, financiering en capaciteit. Als we doorgaan zoals nu, zal in de toekomst één op de vier mensen in de zorg werken, waardoor andere investeringen worden verdrongen. Kortom de zorg moet transformeren om houdbaar te blijven. Datagedreven zorg, ofwel het gebruik van data uit verschillende bronnen om te leren en te verbeteren, is hierbij cruciaal.
Vertrouwen en samen leren
Klinkt logisch en simpel genoeg, maar in de praktijk is het dat zeker niet. Immers, welke data gebruik je precies? En hoe combineer je verschillende databronnen en is de kwaliteit van de data wel goed genoeg? Hoe zit het met de beschikbaarheid en privacyregels? In de Nederlandse zorgsector is de data namelijk versnipperd. De zorg is niet georganiseerd rondom de patiënt, maar rondom specialismen en het overkoepelende beeld ontbreekt vaak. Zo is er bijvoorbeeld geen nationaal Elektronisch patiëntendossier (epd). Daarnaast zijn de meeste huidige systemen ontwikkeld voor het declareren van zorg en controleren van geleverde zorg. Niet voor gegevensuitwisseling ten behoeve van leren. De overstap naar datagedreven zorg vereist niet alleen een meer strategische blik op gegevensuitwisseling, maar ook een andere grondhouding. We moeten van controle en wantrouwen, naar samen leren en vertrouwen. Hiervoor is samenwerking tussen alle partijen nodig en daar ligt zeker nog een uitdaging.
Context blijft belangrijk
De toekomst is een lerend zorgsysteem, waarin het vastleggen van gegevens en leren integraal onderdeel zijn van het zorgproces. Door gebruik te maken van (big) data-analyse en artificiële intelligence (AI) worden uitkomsten van interventies transparanter en kunnen voorspelmodellen worden ontwikkeld die de zorg voor patiënten personaliseren en optimaliseren. Context blijft echter belangrijk; de wens van de patiënt en de ervaring van de samenwerkende artsen zijn hierbij cruciaal. Om een metafoor te gebruiken: eigenlijk net zoals piloten in de luchtvaart profiteren van automatische pilootsystemen, maar nog steeds noodzakelijk zijn voor een veilige vlucht. Zo kan AI-ondersteuning in de zorg helpen bij het nemen van beslissingen en waardevolle tijd vrijmaken voor persoonlijke interactie met patiënten.
Wat is hiervoor nodig?
Om dit te realiseren is het belangrijk dat de privacy van patiënten wordt gewaarborgd door duidelijke afspraken over gegevenstoegang. Het is tegenwoordig gelukkig ook niet meer nodig om alle data in één database te hebben voor analyses. Dat veroorzaakt namelijk een risico op het gebied van privacy, maar ook monopolisatie van de data. Gelukkig zijn er steeds meer technieken waarbij de data, mits goed beschikbaar, bij de bron kan blijven en de analyse toch over verschillende systemen heen kan worden gedaan. Hiervoor is samenwerking tussen alle partijen cruciaal, want inzicht ontstaat immers alleen door het combineren en toevoegen van context. Het is daarnaast belangrijk dat er een maatschappelijke toetsing is voor het type analyses dat wordt gedaan. Niet alles wat geanalyseerd kan worden is namelijk noodzakelijk en wenselijk.
Goed datagebruik hoeft geen science fiction te zijn
Goed datagebruik is cruciaal om de vele uitdagingen in de zorg op te lossen, van gepersonaliseerde zorg tot efficiënter omgaan met de beschikbare mensen, budgetten, geneesmiddelen en andere interventies. Hierdoor blijft niet alleen de zorg in Nederland betaalbaar en uitvoerbaar, maar blijft Nederland ook aantrekkelijk voor innovatieontwikkeling. Samenwerking tussen alle partijen, beschikbaarheid van data en het gebruik van AI-tools zijn uitdagingen die moeten worden aangepakt. Dit hoeft geen science fiction te zijn, maar is de komende jaren te realiseren als we allemaal samenwerken, samen leren en werken aan onderling vertrouwen.