Er is een mismatch tussen zorg en vastgoed in het traditionele denken. Zorginstellingen zullen hun vastgoed sneller moeten afschrijven, goedkoper bouwen en gebouwen of gebouwdelen afstoten. De andere strategie is om de huidige gebouwen niet als ballast te zien, maar als grondstof voor de transitie. Benut lege ruimten en stel die beschikbaar voor bijvoorbeeld starts-ups en care-tech centra. Dat is de eerste stap in de ontwikkeling naar een soort multifunctioneel bedrijvenverzamelgebouw, vergelijkbaar met een Zwitsers zakmes.
Het is een van de conclusies van het rapport ‘De transitie naar het zorglandschap van 2030’ dat Royal HaskoningDHV onlangs publiceerde. Het rapport is niet het gedachtegoed van het advies- en ingenieursbureau, maar de weerslag van een zogenaamd Delphi-onderzoek – vernoemd naar het Griekse orakel. Het Delphi-team stelde een panel samen van 18 experts met verschillende achtergronden, vertelt Sander Vorselman, Business Development & Associate Director Healthcare Consultancy van Royal HaskoningDHV. Die vertegenwoordigden alle denkbare stakeholders: zorgaanbieders, zorgverzekeraars, patiënten, leveranciers, investeerders, ontwikkelaars, ambtenaren van het ministerie en politici. Daar zaten bijvoorbeeld mensen tussen als Jan Kimpen, Cathy van Beek, Norbert Hoogers, Robert Muijsers en Dianda Veldman.
Zorg overal
“Zij werden anoniem geconsulteerd en kregen vervolgens de bijdragen van alle anderen te lezen om daarop weer te reageren. Pas op het laatst hebben we iedereen bij elkaar gebracht tijdens een meeting”, vertelt Marianca Leeuwenburg-Boonk, Senior Healthcare Consultant bij Royal HaskoningDHV. “Deze vorm leverde de inspirerende verhalen en de rode draad die we in het rapport hebben weergegeven.”
De rode draad bestaat uit de antwoorden op drie vragen: wat zijn de belangrijkste waarden en voorwaarden van het zorglandschap van 2030?; hoe ziet het pad van verandering naar dat zorglandschap er uit?; hoe ziet het zorgvastgoed er uit in het zorglandschap van 2030 en hoe kan het huidige vastgoed bijdragen aan de transitie? Daarbij is gekeken naar alle soorten van zorgvastgoed, legt Vorselman uit, maar ziekenhuisgebouwen spelen een belangrijke rol in de discussie. “Want misschien is de impact van de ontwikkelingen wel het grootst op de ziekenhuizen”, stelt Vorselman. Maar dat is nog niks: in het Delphi-onderzoek wordt zelfs gesteld dat in 2030 het begrip zorgvastgoed niet eens meer bestaat. Als de integrale behoefte van de zorgconsument centraal staat en dus de behoefte aan eigen regie over gezondheid en over plaats en tijd van zorg, dan kan zorg immers overal plaats vinden.
Hoe dan ook valt de strikte scheiding tussen zorgfuncties en niet-zorgfuncties weg in het gebouwgebruik, voorspelt het panel. Je kunt zorg krijgen op kantoor, op school, in hotels of in wijkcentra. Alleen zal dure, heel specialistische apparatuur en techniek worden gebundeld op bepaalde locaties, denk aan een hotfloor in een ok.
Tegelijkertijd zal het oude zorgvastgoed op zoek moeten naar alternatieve gebruiksfuncties om betaalbaar te blijven, al dan niet zorg-gerelateerd. Zakmesvastgoed dus. In het rapport wordt bijvoorbeeld een 24-uurs combinatie genoemd: overdag poli, in de avond bioscoop. Dat vraagt om standaardisatie en modulaire opbouw van gebouwen, aanpasbaar op nieuwe technologieën.
Vastgoedstrategieën
Een van de meest urgente vragen nu is: welke rol speelt het huidige zorgvastgoed in deze ontwikkeling. Want de experts in het Delphi-onderzoek zien een mismatch ontstaan. Sterker nog: het vastgoed van vandaag staat de transitie naar het zorglandschap van 2030 in de weg. Het panel werkte twee strategieën uit. De eerste is versneld afschrijven, goedkoper bouwen en gebouwen afstoten – en zeker stoppen met grootschalige nieuwbouw! Want het huidige vastgoed is te specifiek, te complex, te groot en te duur voor de hybride levering van zorg in de toekomst.
De andere strategie is aanpassen. Zie de huidige gebouwen niet als ballast maar als grondstof voor de transitie. Benut leegstaande ruimtes daarvoor, door ze te verhuren aan instellingen of organisaties buiten de zorgsector – bijvoorbeeld op het gebied van sport, gezondheid of welzijn. Dat vraagt wel om een grotere rol van technologie en data in het gebouw. Tot nu toe zijn techniek en vastgoed teveel gescheiden werelden, oordelen de Delphi-experts.
