Euro packs in the capsule, pill. Healthcare costs or financial aid concept. 3d Real-online-workflow (2016) Publikationsname / Publikationsnummer / E-Tag TT.MM.JJJJ (optional)
Als farmaceuten na onderhandelingen niet bereid zijn de prijzen van dure geneesmiddelen te verlagen, moet de Nederlandse overheid ‘ultieme maatregelen’ zoals dwanglicenties inzetten om de kosten te drukken en een middel toch voor de patiënt beschikbaar te krijgen. Het afdwingen van maatschappelijk aanvaardbare prijzen moet het bedrijfsleven prikkelen om geneesmiddelen beter, sneller en goedkoper te ontwikkelen.
Dit staat in het advies ‘Ontwikkeling nieuwe geneesmiddelen – Beter, sneller, goedkoper’ dat de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) donderdag aan minister Bruno Bruins van VWS overhandigt.
“Er is in Nederland een situatie ontstaan waar zowel de samenleving als de individuele patiënt de dupe van zijn”, zegt Pauline Meurs, voorzitter van de RVS. “De hoge prijzen voor geneesmiddelen zijn ontstaan door enerzijds een inefficiënt ontwikkelproces waarbij de faalkosten worden verdisconteerd in de prijs van het middel dat de markt wel haalt en anderzijds het resultaat van de macht van fabrikanten en de geringe tegenmacht van de overheid, ziekenhuizen en verzekeraars. Tel daar de in ons land algemeen aanvaarde zorgplicht bij op en het is bijna onmogelijk om een geneesmiddel niet toe te laten.”
Dwanglicentie
De Raad somt in haar advies verschillende maatregelen op die de Nederlandse overheid kan nemen om haar onderhandelmacht te vergroten en de prijs van dure geneesmiddelen te verlagen. Zo kan de overheid ervoor kiezen wettelijke instrumenten zoals dwanglicenties in te zetten. Een minister mag een ander bedrijf dan op grond van het ‘algemeen belang’ het recht geven om een bepaald medicijn te produceren. Op die manier ontstaat concurrentie, waardoor de prijs zal dalen, schrijft de RVS.
Als tweede maatregel noemt de RVS het laten toestaan van patiënten om, op recept van een arts, goedkopere medicijnen bijvoorbeeld via internet in het buitenland te bestellen en thuis laten bezorgen. In een aantal Europese landen mag dit al. Ook kan de overheid apotheekbereiding stimuleren, suggereert de Raad. Apothekers kunnen geneesmiddelen op medisch voorschrift bereiden voor direct gebruik door een patiënt. Een eventueel octrooi is dan niet van toepassing. Apotheekbereiding is geschikt voor middelen die een apotheker redelijk gemakkelijk zelf kan maken, bijvoorbeeld doordat de grondstoffen in de handel verkrijgbaar zijn of een grondstof slechts een eenvoudige chemische bewerking vereist. Verder zou de minister – via de Autoriteit Consument & Markt (ACM) – kunnen aansturen op de aanpak van eventueel machtsmisbruik door de fabrikant.
Orkambi
Door zelf geneesmiddelen te bereiden kunnen apothekers een tegenwicht bieden aan te dure geneesmiddelen, stelt KNMP-voorzitter Gerben Klein Nulent bij de presentatie van het RVS-advies. Als voorbeeld noemt Klein Nulent het veelbesproken geneesmiddel Orkambi, dat onlangs na harde onderhandelingen tussen fabrikant en overheid tot het basispakket werd toegelaten. “Een apotheker kan dit bereiden. Veilig, kwalitatief goed en tegen een veel lagere prijs. Ook veel lager dan de fabrikant in tweede instantie met de minister is overeengekomen. Hiermee kunnen we helpen om geneesmiddelen toegankelijk te maken voor patiënten.”
Dat dit nog niet op grote schaal gebeurt, komt volgens de RVS doordat apothekers vrezen voor juridische represailles van fabrikanten. “Het is niet ondenkbaar dat een individuele apotheker die daadwerkelijk een geoctrooieerd middel magistraal bereidt, door het octrooihoudende bedrijf failliet zal worden geprocedeerd ter afschrikking voor anderen. Als de overheid dit instrument daadwerkelijk in de praktijk wil kunnen inzetten, zal zij apothekers hiertegen moeten beschermen”, aldus de Raad.
Ontwikkeling
Het afdwingen van lagere prijzen zorgt volgens de Raad ook voor een prikkel om geneesmiddelen beter, sneller en goedkoper te ontwikkelen. De huidige hoge prijzen voor geneesmiddelen zijn volgens de RVS voor een belangrijk deel het gevolg van inefficiënte ontwikkelprocessen. Gemiddeld negen van de tien potentiële nieuwe middelen vallen af tijdens klinische studies. Dit zijn middelen die bijvoorbeeld bij proefdieren wel effectief waren, maar uiteindelijk bij de mens niet bleken te werken. Bedrijven kunnen faalkosten te gemakkelijk verdisconteren in de prijs van een middel dat de markt wel haalt, stelt de RVS. Lagere ontwikkelkosten leiden in de huidige situatie bovendien niet altijd tot lagere prijzen.
Er ligt volgens de RVS een taak voor de overheid om betrouwbaar en efficiënt klinisch onderzoek te stimuleren, bijvoorbeeld door veelbelovende wetenschappelijke onderzoeken naar nieuwe geneesmiddelen langer te financieren. Ook zou de overheid nieuwe vormen van geneesmiddelenontwikkeling moeten aanjagen. Daarnaast moeten patiënten meer inbreng krijgen bij geneesmiddelenontwikkeling, aldus de RVS. “Als we in Nederland de handen ineenslaan kunnen we laten zien dat geneesmiddelen wel degelijk beter, sneller en goedkoper ontwikkeld kunnen worden.” Ook hamert de RVS op het tijdig staken van onderzoeksprojecten die geen toegevoegde waarde hebben voor de patiënt. “Financiering van ‘nutteloos’ biomedisch onderzoek, in termen van nutteloos voor de patiënt, moet stopgezet worden.”
Stijging
De uitgaven aan dure geneesmiddelen stijgen al jaren. Het meeste geld wordt uitgegeven aan medicijnen tegen kanker. Een jaarlijkse stijging van geneesmiddelenprijzen met zo’n 10 procent is op termijn onhoudbaar, stelt de RVS. De Raad hoopt dat het donderdag gepresenteerde advies aanknopingspunten biedt voor de overheid om fabrikanten van geneesmiddelen anders aan te pakken. “We willen wij laten zien dat het anders kan, ook binnen het huidige internationale kader. Nederland kan gidsland worden”, aldus Meurs.
Gerard Schouw, directeur van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, heeft op onderdelen moeite met het advies van de RVS. “Het is ondenkbaar om succesvolle geneesmiddelen te ontwikkelen zonder ruimte te krijgen om te falen. Innovatie gaat met vallen en opstaan. Als we dit niet doen dan waren vele ziektes, zoals HIV, nog steeds dodelijk en ontwikkelen we nooit een geneesmiddel voor Alzheimer.” De suggestie om patiënten via internet medicijnen te laten bestellen is volgens de organisatie “onverantwoord en levensgevaarlijk. Er zijn duizenden illegale websites in de lucht. Hierdoor zijn de aanbieders van illegale geneesmiddelen moeilijk te controleren.”
Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) nam het rapport donderdagmiddag in ontvangst. Hij gaf aan dat sommige aanbevelingen nieuws voor hem waren als nieuwe minister. “Ik ga alle maatregelen bestuderen, want als we extra kansen kunnen krijgen om onderhandelingen met fabrikanten goed te voeren, beter te voeren, zodat voor meer patiënten betaalbare zorg binnen handbereik komt, moeten we dat beslist gaan doen.” (Skipr/ANP)
