Het zorglandschap in Nederland maakt een ingrijpende transformatie door. Het vastgoed van vandaag staat die transitie echter in de weg. Stakeholders voorspellen een mismatch tussen het huidige zorgvastgoed en onze zorgbehoeften in 2030.
Ingenieurs- en adviesbureau Royal HaskoningDHV doet samen met belangrijke stakeholders onderzoek naar welke ontwikkelingen er in de zorg plaatsvinden en welke impact dat onder andere zal hebben op het zorgvastgoed. Ziekenhuisbesturen, zorgverzekeraars, arts-specialisten, politici, investeerders, patiënt(verenigingen) kortom alle stakeholders binnen het zorglandschap, zullen de komende decennia voor een grote uitdaging komen te staan.
Niet alleen de zorgvraag verandert, maar ook de functionele inrichting van de zorg én de locatie van (en eisen aan) het zorgvastgoed. Waarden als gezondheid, eigen regie, gemak, vertrouwen, personalisering, menselijkheid en solidariteit nemen daarbij een belangrijke plaats in. Dat roept de prangende vraag op, of wij anno 2017 nog wel het juiste vastgoed voor die veranderende zorgvraag bouwen… En wat doen we met het bestaande vastgoed?
Radicale verandering in de zorgvraag
Duidelijk is dat er een radicale verschuiving plaats gaat vinden van zorg voor de gemiddelde patiënt naar personalized healthcare. Van ziektemodel naar gezondheidsmodel. De nadruk komt steeds meer te liggen op behoud van gezondheid en op preventie van ziekte. Patiënten worden ‘actiënten’ en nemen met behulp van thuismonitoring en zelfdiagnose (ondersteund door e-health) zélf de regie over eigen leven, zorg en gezondheid. Zorg komt naar de patiënt toe. Technologie maakt het bovendien mogelijk om op afstand diagnoses te (laten) stellen, waardoor de locatie van zorgcentra (en dus de afstand) steeds minder een rol speelt. Big data, virtuele netwerken en kennisdelen met specialisten en andere zorgconsumenten in online-communities krijgen een belangrijke plaats in het zorgproces. Omdat patiënten steeds meer hun eigen ziekten en persoonlijke gezondheid met behulp van devices zullen gaan monitoren, evolueert de rol van arts steeds meer naar data-scientist. De plek waar hij fysiek zit, doet er steeds minder toe.
Een andere functionele inrichting van zorg
Omdat de zorgvraag én de verhouding tussen de verschillende soorten van zorg verandert, heeft dat ook ingrijpende gevolgen voor het zorgvastgoed. Zorgpaden worden uiteengerafeld en het is niet langer vanzelfsprekend dat alle modules (anamnese, diagnose, behandeling, revalidatie) onder één dak plaatsvinden. Zorgconsumenten gaan zelf op zoek naar de beste specialisten. Naar centra waar zich shared care bevindt voor hun specifieke aandoening, zodat zij verzekerd zijn van de beste artsen en dus de beste zorg. Zo ontstaan specifieke expertisecentra, zoals cardiologie, (kinderen)oncologie, een oogziekenhuis of mammapoli.
Zorgconsumenten zijn bereid om voor deze specialistische zorg verder te reizen. Voor- en nabehandeling gebeurt in zorghotels, die laagcomplexe zorg aanbieden, of thuis. Commerciële organisaties pikken ook een graantje mee. Dankzij de moderne communicatietechnologie kunnen zij zaken initiëren als 24/7 (online) monitoring van de gezondheid over de sectoren heen.
Locatie van en eisen aan zorgvastgoed veranderen
Er komen verschillende zorgtrends en het zorgproces maakt een functionele herordening door. Zorg wordt flexibel en multifunctioneel. Zorg wordt op steeds meer flexibele locaties aangeboden, nationaal en internationaal. Zelfs op scholen en in buurtcentra. Poliklinieken en het ziekenhuis als zorgverzamelgebouw zullen mogelijk verdwijnen, expertisecentra en complexe interventiecentra komen juist op. Grotere (universitaire) kenniscentra blijven bestaan. Zorg die gebruikmaakt van dure, specialistische apparatuur en techniek zal gebundeld worden in aparte expertisecentra.
Dat veranderende zorglandschap heeft impact op de zorghuisvestingsvraag. Welke vastgoedbehoeften zijn er straks in 2030? Hoe zien de bedrijfsprocessen er dan uit? Zorgbestuurders worden geconfronteerd met een toenemende regeldruk (hygiëne, safety en environment). Duidelijk is dat er een behoorlijke mismatch gaat ontstaan tussen een snel veranderende zorgvraag en de statische zorggebouwen van nu, die fysiek niet (meer) aansluiten bij die veranderende zorgbehoeften. Hoe vinden ziekenhuisbesturen hun weg in dit complexe spanningsveld? Welke keuzes maken zij? Moeten zij nog wel traditionele ziekenhuizen bouwen?
Royal HaskoningDHV wil die fundamentele discussie faciliteren en bestuurders, investeerders en andere stakeholders met hun onderzoek naar de zorgbehoeften anno 2030 richting geven aan die transitie. Hen een spiegel voorhouden, kritische vragen stellen en samen met hen strategisch nadenken over de invulling van nieuw te ontwikkelen zorgvastgoed.
Sander Vorselman MSc MRE
Director Business Development bij Royal HaskoningDHV
