AppleMark
Burgers moeten meer betrokken worden bij het maken van keuzes over de zorg. Het is van belang om te weten wat de voorkeuren van de Nederlandse zorggebruiker zijn en bovendien kan betrokkenheid leiden tot meer draagvlak voor beleidskeuzes.
Dit zei Rob Baltussen, hoogleraar ‘Global health economics’ aan het Radboudumc, tijdens zijn oratie ‘Zorg en de kunst van het kiezen’.
Om de zorg betaalbaar te houden is het onvermijdelijk dat er keuzes gemaakt worden, stelt Baltussen, bijvoorbeeld over welke behandelingen in het zorgpakket worden opgenomen. Het gaat dan bijvoorbeeld over de vraag of dure geneesmiddelen in het basispakket thuishoren. “Of over keuzes over heel goedkope medicijnen, zoals paracetamol 1000 mg, bij de drogist zonder recept te koop voor twee euro vijfenveertig. Momenteel wordt het vergoed vanuit het basispakket, en dat kost ons gezamenlijk miljoenen per jaar. De vraag is of we dit niet beter zelf kunnen betalen.”
Waardevol
Doordat bij elke keuze vele overwegingen en belangen een rol spelen, is het voor de minister van VWS lastig om de keuze te maken om een behandeling uit het pakket te halen of niet toe te laten. Volgens Baltussen is de maatschappelijke bereidheid mee te betalen voor behandelingen groter wanneer die behandelingen als waardevol worden gezien. “Andere behandelingen vinden we misschien minder waardevol omdat ze niet noodzakelijk zijn, zoals neuscorrecties puur voor het mooie.” Daarnaast voeren bedrijven en patiëntenorganisaties een stevige lobby om een bepaalde behandeling in het pakket te krijgen. Baltussen: “Dit leidt vaak tot een laag draagvlak onder de bevolking voor besluiten om iets niet te vergoeden. Dit maakt het lastig voor de minister om ‘nee’ te zeggen.”
Baltussen noemt meerdere oplossingen om tot betere besluitvorming over zorgkeuzes te komen. Zo vindt hij dat burgers meer betrokken moeten worden bij keuzes over de zorg. Als voorbeeld noemt hij het in het najaar van 2017 geïnitieerde burgerforum van het Radboudumc dat zich over dilemma’s met betrekking tot het vergoeden van medische behandelingen in Nederland buigt. In mei presenteert het ziekenhuis de resultaten van het forum in de vorm van een manifest aan beleidsmakers in de zorg.
Wetenschap
Daarnaast moeten verschillende wetenschappelijke disciplines, zoals economie, besliskunde en ethiek, meer met elkaar samenwerken om de minister te helpen bij het maken van maatschappelijk aanvaardbare keuzes, stelt Baltussen. “Tot op heden heeft de wetenschap vanuit verschillende vakgebieden erg zinvolle bijdrages geleverd, maar helaas zijn dit nog met name deeloplossingen.”
Ook moet onderzoek zich meer richten op het ondersteunen van maatschappelijke verantwoorde keuzes dan op kosteneffectiviteit, vindt Baltussen. “Er is dan een flinke ommezwaai nodig. Dan kunnen we ons bijvoorbeeld afvragen: Wat bepaalt draagvlak en hoe verbeteren we dat? Hoe kunnen we het beste belangengroepen betrekken? Hoe kunnen we verschillende overwegingen tegen elkaar afwegen?”
Ook vindt de hoogleraar het tijd voor actie om de prijs van dure medicijnen te beteugelen. “Ik ben het eens met de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving die stelt dat de minister veel steviger moet onderhandelen met de industrie. En daarnaast zou hij ook andere mogelijkheden moeten verkennen om tot redelijke prijzen te komen. Bijvoorbeeld door het ondersteunen van apothekers om medicijnen na te maken.”
Belangengroepen
De overheid moet op haar beurt het zorgbeleid zo inrichten dat het leidt tot maatschappelijk aanvaardbare keuzes, stelt Baltussen. Dat betekent volgens hem het betrekken van belangengroepen, met een zorgvuldige afweging van maatschappelijke waardes. “Zij moet vervolgens ook daadwerkelijk deze keuzes durven te maken. Doet zij dat niet, dan leidt dat tot verregaande verschraling van zorg. Baltussen vindt ook dat burgers zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen als patiënt en als premiebetaler. “Te vaak zie ik in de media dat burgers ongenuanceerde uitspraken doen over de zorg en over hoe slecht de keuzes zijn die de minister maakt. Meer begrip voor de noodzaak en complexiteit van deze keuzes is op z’n plaats.”
