Financiële prikkels kunnen helpen om verspilling in de zorg tegen te gaan en de zorgkosten te verlagen. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Arthur Hayen aan de Tilburg University. In zijn experimenten werd bij huisartsen 3,5 procent op zorgkosten bespaard via shared savings, verzekerden gebruikten minder zorg bij een eigen risico.
Volgens Hayen is het noodzakelijk om kritisch te kijken naar verspilling in de zorg als we de kosten willen inperken. “Soms is zorg niet nodig, wordt dubbel gedaan of vindt binnen een te dure setting plaats. Denk aan een patiënt die voor behandeling naar het ziekenhuis wordt verwezen terwijl de eigen huisarts vakkundig genoeg is om de patiënt zelf te helpen. Door verspilling tegen te gaan, stijgt de waarde die verzekerden terugkrijgen.”
Huisartsen
Hayen onderzocht in twee experimenten hoe verspilling in de zorg met nieuwe financiële prikkels kan worden tegen gegaan. Huisartsen kregen via shared savings een financiële prikkel. Bij een shared savings contract delen zorgaanbieders gerealiseerde besparingen in de zorgkosten, onder de voorwaarde dat de kwaliteit van de zorg niet in geding is.
Zorgverzekeraar Menzis testte het door Hayen ontwikkelde contract met deelnemende huisartsen van Arts en Zorg. In het experiment werden ze beloond voor besparingen op de totale zorgkosten, dus ook voor kosten buiten de eigen praktijk. Besparingen werden gerealiseerd wanneer het zogenaamde kostengemiddelde per verzekerdenjaar significant lager is dan dat van de benchmark. De mate waarin deze besparingen werden gedeeld met de huisarts hing af van de kwaliteit van de zorg.
Hayen vond dat de zorgkosten met 3,5 procent waren afgenomen. De prikkel leidde bij huisartsen tot besparingen in de medisch-specialistische zorg, de diagnostische zorg en de huisartsenzorg. De patiënttevredenheid bleef voor en na het experiment constant.
Verzekerden
Bij verzekerden richtte het experiment van Hayen zich op de vraag hoe het gedrag verandert als de financiële prikkel anders wordt “geframed”. Verzekerden kregen in het experiment een financiële prikkel via het systeem van eigen bijbetalingen. Verzekerden die moeten bijbetalen, hetzij via een eigen risico of via een no-claim, gebruiken minder zorg. Zij gebruiken nóg minder zorg wanneer het systeem van bijbetalen wordt vormgegeven als een eigen risico. Het effect van de financiële prikkel is dan twee keer zo groot. “Het verschil is zo’n 150 euro per verzekerde per jaar”, ligt Hayen toe.
“Het is opvallend, omdat het financiële effect van de instrumenten in feite gelijk is”, vervolgt Hayen. “De no-claim bonus aan het eind van het jaar wordt in feite bekostigd door premiestijging. De premie is blijkbaar een sterk referentiepunt. ‘Dat heb ik al betaald’, denken mensen daarbij.” Volgens Hayen kan het effect verklaard worden door de ‘aversie tegen verlies’ die mensen hebben. Een effect dat ook in psychologisch onderzoek naar voren is gekomen.
In het experiment van Hayen werd ook bekeken of het effect van de financiële prikkel voor verschillende subgroepen anders is. “Daarbij hebben we gekeken naar leeftijdsgroepen en naar de sociaal economische status van de deelnemers, dat laatste hebben we gedaan via de postcodes waar mensen leven”, zegt de promovendus. “En dan zie je opnieuw een opvallende uitkomst. Het effect van de prikkel is bij alle sociale economische groepen gelijk. Je zou misschien verwachten dat iemand die ruime financiële middelen heeft zich niet bewust van eigen risico’s en no-claimkortingen, maar dat blijkt niet zo. Op zich kan dit erop duiden dat de besparing door het invoeren van een eigen risico niet alleen bij de lage inkomensgroepen wordt gehaald.”
Zorgmijding
Tot slot heeft het experiment van Hayen ook gepoogd om inzicht te krijgen is welke zorg de verzekerden dan niet gebruikten. “Dat is wat lastig vast te stellen, omdat je dat niet aan de zorgdeclaraties kunt zien”, licht Hayen toe. “We hebben wel kunnen kijken naar het gebruik van bepaalde onmisbare medicijnen, zoals insuline. Bij insuline zagen we dat de verzekerden hier nauwelijks minder van gingen gebruiken door het eigen risico.”
Over het effect van het eigen in risico in de zorg op zorggebruik en met name zorgmijding is sinds de invoering veel discussie geweest. In 2015 bleek uit onderzoek dat mensen zorg uitstelden vanwege het hogere eigen risico. Een klein percentage ging ook minder snel naar de huisarts. In 2017 bleek dat het zorgmijden minder werd, terwijl het eigen risico gelijk bleef.
