AppleMark
Cliënten met psychische problemen komen minder makkelijk terecht in een beschermde woonomgeving als die zich buiten hun eigen regio bevindt. Dat is een gevolg van de decentralisering van beschermd wonen van het Rijk naar de gemeenten en de daarbij behorende bekostiging. Dit staat in de zojuist verschenen publicatie ‘Decentrale bekostiging van beschermd wonen’ van het Centraal Planbureau (CPB).
Beschermd wonen is een specialistische woonvoorziening voor mensen met psychische, psychosociale of verslavingsproblemen. Cliënten moeten verhuizen om hiervan gebruik te maken, vaak naar een locatie buiten de eigen gemeente als daar een passende plek is. Voor beschermd wonen is landelijke toegankelijkheid wettelijk vastgelegd. Dat wil zeggen dat de herkomstplaats geen criterium mag zijn bij de toegang tot een beschermd-wonenplek.
Centrumgemeenten
Toch ziet het CPB dat het aantal cliënten met psychische problemen dat buiten de eigen regio wordt opgevangen, daalt. Sinds de decentralisatie in 2015 gaat het om een gemiddelde daling van 20 procent. Dat hangt volgens het CPB samen met de bekostiging van beschermd wonen. Sinds 2015 krijgt de centrumgemeente – de grootste gemeente binnen de regio – budget om beschermd wonen binnen de regio te organiseren. Voor instroom van buiten de regio krijgen deze gemeenten geen extra geld. Dit is bedoeld om een betere afweging te scheppen tussen beschermd wonen en ambulante hulp. Met ambulante hulp zouden meer cliënten zelfstandig kunnen wonen.
Minder goede match
“Het financiële motief heeft waarschijnlijk een rol gespeeld in de waargenomen afname van het aandeel cliënten dat van buiten de eigen regio instroomt”, schrijft het CPB. “Een tweede mogelijk motief is dat gemeenten mensen vaker in de eigen regio hebben geplaatst, omdat dat voor cliënten zelf beter werd geacht dan opvang buiten de regio.”
Een risico van de financiële prikkel is echter dat een minder goede match tussen de cliënt en het aanbod tot stand komt, stelt het planbureau. “Voor mensen met een specialistische zorgbehoefte zal de best passende plek vaak elders liggen. Het gaat dan bijvoorbeeld om alleenstaande moeders met psychische problematiek of studenten met een autismestoornis.”
Versobering
Per 2022 wordt de decentralisatie verder doorgevoerd. Dan krijgen alle gemeenten, niet alleen de centrumgemeenten, een vast budget voor beschermd wonen. Voor het opnemen van mensen uit andere gemeenten worden gemeenten wederom niet gecompenseerd. “Hierdoor ontstaat het risico dat de landelijke toegankelijkheid onder druk komt te staan en cliënten niet de best passende hulp kunnen krijgen”, waarschuwt het CPB. “Vooral kleinere gemeenten ontberen de schaal om zelf te voorzien in een breed aanbod van beschermd wonen. Het is voor gemeenten bovendien financieel ongunstig om hun aanbod in stand te houden of uit te breiden, want voor meer gebruik krijgen zij geen extra budget. Dit kan op termijn leiden tot een versobering van het totale aanbod.”
Herkomstgemeente laten meebetalen
Het risico van verdere decentralisatie kan volgens het CPB worden beperkt door de herkomstgemeente te laten meebetalen aan de opvang van de cliënt elders. “Deze optie strookt met het beoogde doel van de verdere decentralisatie, omdat herkomst- noch opvanggemeente een prikkel heeft om een cliënt onnodig lang in beschermd wonen te houden. Dat bevordert de kritische afweging tussen intramuraal beschermd wonen en ambulante begeleiding.”
