Ze worden steeds zichtbaarder: bewonersinitiatieven om de zorg te transformeren in hun eigen buurt en wijk. Met ongelooflijk veel energie en verbluffend resultaat. De toekomst begint bij de burger in de eigen leefomgeving.
De afgelopen jaren zijn met subsidies veel pilots en projecten gestart op het gebied van zinvolle zorg of value based healthcare (VBHC), e-health en gezondheid. Allemaal belangrijke investeringen in een goede gezondheidszorg dichtbij. De subsidie staat garant voor communicatie over de pilot of het project. Iedereen kent de succesvolle praktijkvoorbeelden.
Navolging of opschaling laat vaak op zich wachten, omdat de lokale bestuurlijke context of de landelijke kaders nog niet zo ver zijn. Lokale subsidies zijn niet snel te verleggen als contracten met veelal grote en machtige aanbieders voor zes jaar worden gesloten. En nationale wetten veranderen kost toch zeker zo’n vijf jaar. Na drie jaar sleuren en trekken aan een lokaal pilot of project dooft het vuurtje snel.
Bewoners in actie
Parallel zijn de afgelopen jaren op heel veel plekken bewoners in actie gekomen. Enerzijds vanwege schaarste: het ontbreken van laagdrempelige ontmoetingsplekken, passende zorg en onafhankelijke informatievoorziening over hoe zelfzorg optimaal vorm te geven. Anderzijds op basis van passie en unieke ervaringskennis: het willen en kunnen ondersteunen van naasten of medebewoners. Voor mantelzorgers is dit geen vrijwillige keuze, zij doen dit uit pure noodzaak en vaak stilzwijgend.
De nieuwe burgercollectieven noemen zich stadsdorpen, zorg-, wijk- of dorpscoöperaties. Ze ontstaan bottom-up en op natuurlijke schaalniveaus. Niet de grenzen van de gemeente of die van zorginstellingen zijn maatgevend, maar daar waar ‘gemeenschapskracht’ wordt gevoeld. Gemeenschapskracht in de zin van de positieve energie die vrijkomt als mensen elkaar helpen om steeds meer doelen beter te bereiken door hun middelen te delen.
Succesvol
Sommige burgerinitiatieven zijn zo succesvol dat ze complete welzijnstaken overnemen, zelf het buurt- of wijkteam organiseren, zelf een wijkinformatiepunt opzetten, zelf de coördinatie tussen vraag en aanbod van een complete buurt of wijk voor rekening nemen of zelf leefstijlactiviteiten aanbieden. De resultaten zijn verbluffend: meer treffende verbindingen, meer zingeving en meer gezondheid.
Dat geldt zelfs op het gebied van e-health. Als bewoners zelf kunnen bepalen welke digitale middelen in hun wijk of buurt worden ingezet, is succes verzekerd. Hun zeggenschap, eigenaarschap of minimaal hun vetorecht staat garant voor een scherpe keuze voor ICT-toepassingen waar bewoners wel op zitten te wachten: inzicht in de activiteiten die in de buurt of wijk plaatsvinden en communicatie met hun naasten en direct betrokken zorgverleners.
Allianties sluiten
Er is maar één partij die de zorg in rap tempo kan transformeren: de burger in de eigen leefomgeving. Verstandige gemeenten geven volop ruimte aan bewonerscollectieven en het verbinden van vraag en aanbod met de afspraak dat de gemeenschapskracht in een wijk of dorp optimaal wordt ingezet. Slimme zorgverzekeraars zien de nieuwe wijk-, dorps- en stadscoöperaties als potentiële afnemers van een collectieve zorgverzekering. En alerte aanbieders sluiten allianties met bewonersinitiatieven.
Welke route er ook wordt gekozen: de toekomst begint bij de burger in de eigen buurt en wijk. Want die wil simpelweg zeggenschap en eigenaarschap over (ICT-)voorzieningen die onmisbaar zijn voor de eigen gezondheid en zorg dichtbij.
Anja van der Aa
Directeur van GezondNL
