In januari 2018 belandde de realityster Samantha de Jong, oftewel Barbie, na een poging tot zelfmoord in het Haga Ziekenhuis in Den Haag. Tijdens een routineonderzoek in het ziekenhuis bleek dat er opvallend vaak in één specifiek elektronisch patiëntendossier (EPD) was gekeken. Dit bleek het dossier van Barbie te zijn. Vermoedelijk konden enkele belangstellende medewerkers van het ziekenhuis hun nieuwsgierigheid niet bedwingen.
Hoofdregel is dat zorgverleners het medisch dossier van een patiënt alleen mogen inzien indien er sprake is van een behandelrelatie. Hoe vertaalt zich een onbevoegde inzage in het patiëntendossier arbeidsrechtelijk? Is dit onder alle omstandigheden aanleiding voor ontslag (op staande voet)?
Ontslag?
Op 6 februari 2018 honoreerde het Gerechtshof in Amsterdam het ontslag op staande voet van een sinds 2001 bij een ziekenhuis in dienst zijnde afdelingssecretaresse. Zij had in totaal 26 keer in het EPD van een patiënt gekeken, zonder dat zij met die patiënt een behandelrelatie had.
Het Hof verwierp het verweer van de secretaresse dat zij EPD’s moest inzien in verband met het inzichtelijk maken van de bedbezetting in het ziekenhuis. Volgens het Hof had zij zich daarbij kunnen beperken tot het aanklikken van een bepaald tabblad. Door diverse tabbladen aan te klikken die voor haar werk niet van belang waren, handelde de secretaresse wel degelijk onrechtmatig.
Het Hof achtte van belang dat het ziekenhuis niet alleen een gedragscode hanteerde voor inzage in het EPD, maar ook duidelijk had omschreven welke sancties bij overtreding zouden (kunnen) volgen. Daarnaast was de secretaresse al eens gewaarschuwd en had zij in verband daarmee een training over onjuist gebruik van het EPD gevolgd.
Uiteindelijk vond het Hof de persoonlijke omstandigheden van de secretaresse (leeftijd, diensttijd, overigens vlekkeloos functioneren) niet afdoen aan de ernst van de situatie. Het ontslag op staande voet hield stand.
Geen ontslag
Iets minder dan twee jaar daarvoor oordeelde het Gerechtshof in Den Haag (op 11 juli 2016) dat het onbevoegd inzien van het EPD geen ontslag op staande voet rechtvaardigde. Hier ging het om een ervaren dialyseverpleegkundige die zich in een periode van twee maanden twintig maal onbevoegd toegang had verschaft tot het EPD van een patiënt. Ook hier gold dat het betreffende ziekenhuis een duidelijk beleid (protocollen, gedragsregels, privacyreglement etc.) had ten aanzien van het EPD en de toegangsrechten daartoe.
Hoewel het Hof ook in deze kwestie van oordeel was dat er sprake was van ernstig verwijtbaar handelen van de dialyseverpleegkundige, oordeelde hij dat bij afweging van alle in aanmerking te nemen omstandigheden, waaronder de leeftijd van de werknemer, de kansen op de arbeidsmarkt en het vlekkeloze arbeidsverleden, geen ontslag op staande voet had mogen volgen. Ook vond het Hof dat het ziekenhuis duidelijker had moeten communiceren dat bij het onbevoegd inzien van een EPD ontslag op staande voet kon volgen. Wel werd de arbeidsovereenkomst ontbonden vanwege ernstig verwijtbaar handelen door de dialyseverpleegkundige.
Zero tolerance
Niet in alle gevallen moet een onbevoegde inzage in het medisch dossier onverbiddelijk leiden tot ontslag, laat staan ontslag op staande voet. Ook andere maatregelen kunnen passend zijn. Een zero tolerance-beleid zal de toets van de rechter niet zo maar doorstaan. Uiteindelijk blijft het een kwestie van het afwegen van alle “omstandigheden van het geval”.
In Barbiegate gaat het om een bekende Nederlander. Verdienen bekende Nederlanders extra bescherming tegen onbevoegde inzage in medische dossiers? Het Tergooi Ziekenhuis biedt BN’ers de mogelijkheid om een VIP-status aan te vragen, in die zin dat de BN’er alleen onder een speciaal nummer of schuilnaam in het EPD vindbaar is.
Controle
Hoewel nuchter beschouwd bij een BN’er de kans op gluren in het medisch dossier groter zal zijn dan bij een niet-BN’er, is het de vraag of dit soort maatregelen nodig zijn om inzage door onbevoegden te voorkomen. Het blijft uiteraard beter om de inzage ‘aan de voorkant’ zoveel mogelijk (technisch) te begrenzen. Regelmatige steekproefsgewijze controle op wie inzage heeft gehad in het patiëntendossier, gecombineerd met duidelijke en strak omlijnde gedragscodes betreffende de inzage én een zeer strikt handhavings- en sanctiebeleid zijn van belang om ook de Barbies zonder VIP-status bescherming te bieden tegen onbevoegde nieuwsgierigen.
Wilco Nieuwenhuis en Hanneke Frijlink
Arbeidsrechtadvocaten bij Nysingh advocaten-notarissen
