Het nieuwe kabinet wil de farmaceutische industrie ‘stimuleren en indien nodig met kracht aanzetten’ tot het hanteren van lagere prijzen. Dat staat in het twee weken geleden gepresenteerde regeerakkoord. Dit moet leiden tot een rem op de groei van het medicijnbudget.
De afgelopen vier jaar zijn de jaarlijkse uitgaven aan geneesmiddelen sterk gestegen. De komende jaren zal deze stijging alleen maar doorzetten, want de hoeveelheid nieuwe middelen die er nog aankomt is enorm. Alleen al de uitgaven aan kankergeneesmiddelen stijgen tot 2022 naar verwachting met 280 miljoen euro. Dit komt niet alleen door introductie van nieuwe middelen maar ook doordat middelen die nu al op de markt zijn meer worden voorgeschreven.
Scherp inkopen
Het doel van het nieuwe kabinet is om door scherper in te kopen deze groei af te buigen, en zo in 2021 460 miljoen euro per jaar te besparen. Scherp inkopen is zeker noodzakelijk, niet alleen voor het verlagen van de kosten, maar ook om ervoor te zorgen dat leveranciers hun bakens verzetten naar innovatieve diensten.
Scherp inkopen alleen lijkt echter onvoldoende potentie te hebben om de beoogde besparing te realiseren. Onderhandelingen over nieuwe geneesmiddelen waarvoor geen alternatieven bestaan, zullen tot slechts marginale besparingen leiden. Op basis van onze berekeningen concluderen wij dat scherper inkopen een besparing van ongeveer 200 miljoen euro kan opleveren.
Orkambi
De enige andere optie om wél in de buurt te komen van de besparing van 460 miljoen euro is het beperken van de toegang tot geneesmiddelen. Het regeerakkoord stelt voor om de maximale vergoeding te verlagen, waardoor niet de hele prijs van het geneesmiddel wordt vergoed. Mogelijk zullen farmaceuten in reactie hierop hun prijzen verlagen, maar waarschijnlijker is dat patiënten meer eigen bijdrage moeten betalen – en zo mogelijk een drempel zullen ervaren bij de toegang tot het geneesmiddel.
Toegang tot medicijnen kan natuurlijk ook rechtstreeks beperkt worden, namelijk door deze niet op te nemen in het basispakket. Tot nu toe is dat nog maar bij één middel gebeurd: bij het taaislijmziekte-medicijn Orkambi. Dat heeft maximaal 36 miljoen euro bespaard, maar leidde tot heftige reacties vanuit de patiëntenvereniging en politiek.
Waarde
Het zal politiek onhaalbaar zijn om patiënten significant te laten bijbetalen voor hun medicijnen, of de toegang tot nieuwe middelen eenvoudigweg onmogelijk te maken. Maar nog belangrijker: de besparingsdoelstelling gaat voorbij aan de waarde die geneesmiddelen hebben. Een geneesmiddel kan bijvoorbeeld voorkomen dat patiënten worden opgenomen of een operatie nodig hebben. Door steeds de waarde van een medicijn over de hele keten centraal te stellen, ontstaat de juiste afweging. Onderwerpen als transparantie en digitalisering, die ook in het regeerakkoord voorbijkomen, geven hier aanknopingspunten voor.
Welke behandeling behaalt het beste resultaat? Welk effect hebben behandelingen op de kosten in de keten? Dit zijn essentiële vragen om de waarde van medicijnen te bepalen. Door uitkomsten en kosten over de keten centraal te stellen, kan er een goede afweging plaatsvinden voor de toelating van nieuwe middelen.
Wat betreft nieuwe geneesmiddelen die aantoonbaar en kosteneffectief de kwaliteit van leven verbeteren, zal iedereen het met elkaar eens zijn dat die vergoed moeten worden. Maar willen we dat ook in de toekomst voor elkaar krijgen, dan is het essentieel dat we medicijnen naast hun prijskaartje en effectiviteit ook op bijkomende besparingen elders in de keten gaan waarderen.
Strategist bij Gupta Strategists
