De Governancecode 2010 wordt aangepast. Welke maatschappelijke en wettelijke wijzigingen noopten hiertoe? Was de oude niet goed genoeg?
In de toelichting op de conceptcode is geen feitelijke analyse opgenomen over de redenen van de aanpassingen. Op de website van BoZ is wel een korte globale toelichting te vinden wat er nieuw is aan de code. Dat is onder andere het expliciet maken van de maatschappelijke doelstelling, de centrale positie van de cliënten, de medezeggenschap, de omgang met belanghebbenden etc.
Er is echter geen duidelijke en concrete argumentatie waarom de code uit 2010 vervangen moet worden. Jammer, antwoord op deze vragen helpt om een afgewogen mening te vormen over deze nieuwe versie.
Betere performance
De basisvraag is: leiden deze aanpassingen van de governancecode tot een betere performance? Of andersom: is een goede performance verbonden met het volledig toepassen van een nieuwe governancecode? De algemene opinie is dat beide vragen met “ja” wordt beantwoord. Er wordt daarom veel geïnvesteerd in dit onderwerp. ‘We’ (en ik zeker ook) vinden logisch dat iedere organisatie beschikt over een actuele set van afspraken over de toezicht en de aansturing van zorgorganisaties. Dit geeft duidelijkheid, voorkomt misverstanden en onnodige discussies over het doen en laten.
Complexe bewijsvoering
Ook zijn er voorbeelden ten over waarvan achteraf kan worden gesteld dat het ontbreken of toepassen van good governance een belangrijke verklaring is voor een debacle. Ik realiseer mij tegelijkertijd dat een wetenschappelijke analyse naar de effectiviteit van governancecodes moeilijk is. Internationale onderzoeken gericht op beursgenoteerde bedrijven duiden op positieve correlaties, echter de bewijsvoering is complex.
Toch lijkt onderzoek naar de effectiviteit zinnig. Het gevaar is dat het hebben van een code een doel op zich wordt. Dit kan leiden tot steeds meer regels en iedere nieuwe calamiteit nodigt uit om (weer) iets te veranderen. Werd in Health Care Governance 2000 volstaan met dertig aanbevelingen, bij de code 2010 was het aantal reeds 75 en de conceptcode 2017 heeft 96 regels. Hoeveel worden er dat in 2024?
Meer kosten
Betekenen meer regels beter toezicht? Ik weet het niet. Deze toename van regels staat ook op gespannen voet met het streven van de sector naar een regelarme zorg. Meer regels in een code leiden doorgaans tot hogere complexiteit, tot meer kosten voor de monitoring, extra certificeringseisen en de kans op onderlinge inconsistenties neemt toe. Daarnaast ontstaat het gevaar dat de focus van beslissers volledig is gericht op het ´afvinken´ van regels, terwijl good governance meer is dan dat.
Het is niet het resultaat van het voldoen aan regels, maar van het feitelijk handelen. Effectieve good governence is in mijn ogen evenzeer afhankelijk van kundigheid, ervaring, wijsheid, gedrag, dienstbaarheid en de bereidheid tot een kritisch dialoog.
Bert Scholtes
Consultant en interim-manager
