Bezoekverbod grijpt in op kwaliteit van leven

Ik werk al ruim 23 jaar in de ouderenzorg. En heb vaak mogen nadenken over ethische thema’s. De dilemma’s waar wij voor stonden in de afgelopen weken, waren ongekend. Niet zo zeer qua complexiteit, maar vooral omdat er in korte tijd zo veel was, de effecten heftig zijn en alles in elkaar haakt. Zo blijkt maar weer.

Extra levenstijd

Het besluit om onze deuren te sluiten voor bezoek bijvoorbeeld, druist in tegen elk gevoel van humaniteit. Dat voelt iedereen diep van binnen eigenlijk wel aan. Want koop je daarmee niet slechts wat extra levenstijd voor onze verpleeghuisbewoners en is de prijs die daarvoor feitelijk betaald wordt, niet veel forser? Het ingrijpen op kwaliteit van leven? Een adagium wat we in onze visie zo hoog hebben staan. Kwaliteit van leven! Een groter goed is er mijns inziens niet. Ik geloof niet dat er één bestuurder te vinden is die dit besluit zonder buikpijn nam.
Maar aan de andere kant is er ook die ‘plicht’ om zowel medewerkers als cliënten te beschermen. Niet nodeloos bloot te stellen aan risico’s op besmetting.

Hellend ethisch vlak

Feitelijk komen we daarmee op een hellend ethisch vlak. Want zouden we niet met zijn allen onder ogen moeten willen zien dat in verpleeghuizen het leven van bewoners nu eenmaal op zijn eind loopt? En ook dat heel veel mensen dat ook gewoon prima vinden? En dat het er juist om gaat om te onderzoeken hoe je de kwaliteit van leven in die laatste fase kunt verhogen? We weten dat veel (diep) demente mensen nog kwaliteit van leven vinden in de diepere relatie, de ontmoeting met dierbaren. Even een hand die vastgehouden wordt, die aai over een wang..

Anne-Mei The verwoordt het prachtig in NRC: “In verpleeghuizen wordt samen gewoond als een gezin. Is het virus eenmaal achter de deur, dan verspreidt het zich snel. Zo gaat dat bij jou en mij thuis en zo gaat dat ook in verpleeghuizen. Maar wat anders is, is dat invloed van buiten weren lastiger is, omdat verpleeghuisbewoners afhankelijk zijn van zorgmedewerkers. En dat bewoners erg kwetsbaar zijn. Daar waar jij en ik vitaal en veerkrachtig zijn, is de comorbiditeit hoog en slaat dus een virus genadeloos toe”.

Stille rampen

En daar waar we het in de media de eerste weken alleen maar ging over de IC’s en ziekenhuizen, was ie er dus opeens: de krantenkop ‘Corona als sluipmoordenaar in de verpleeghuizen’. Het was of er daarmee iets wakker geworden was in de media. En niet alleen bij de media, ook de Inspectie voor de Volksgezondheid voelde zich geroepen om allerlei onderzoeken te starten naar de vele overlijdens in de verpleeghuizen. Er werd opeens gesproken over stille rampen. Er werden opeens vragen gesteld die gaan over: wie is er schuldig?

En heel paradoxaal: dat gebeurde in de tijd waarin onze zorgmedewerkers geroemd worden om hun heldendaden. Een stille ramp? Nee, dat is niet wat er gaande is. Ik grijp nog maar eens terug op het artikel van Anne-Mei The. In onze huizen wordt altijd veel gestorven. Een groot aantal corona-slachtoffers leed al aan op korte termijn fataal wordende aandoeningen. Het is dan ook zeker zo dat het stervensproces versneld is door het virus. Maar het is dus absoluut niet zo dat hun sterven voorkomen had kunnen worden.

Noodlot

Daarmee zeg ik niet dat het niet vreselijk is dat er zoveel mensen overlijden. En ik besef ook heel goed dat het voor medewerkers en familie meer dan heftig is om geconfronteerd te worden met deze situatie. Ik bagatelliseer dat zeker niet. Maar wat ik wel vind is dat we goed moeten blijven zien dat het het virus is wat ons noodlot bepaalt. Dat het het virus is dat maakt dat juist deze kwetsbare mensen komen te overlijden.

Want wat we niet heel gemakkelijk uitspreken en wat ik nu wel doe met risico dat ik verkeerd begrepen wordt, is dat in onze huizen best veel mensen wonen waarvoor het leven al een groot stuk voorbij is. Niet dat ze perse dood willen, maar waar het wel zo is dat in veel gevallen kwaliteit van leven echt prevaleert boven extra tijd.

Stille compassie

Ofwel, zoals een dame met Alzheimer heel treffend zei: “Ik zie eigenlijk mijn kinderen liever wel, met risico op besmetting, dan dat ik ze niet meer zie. Straks ga ik alleen dood.” In onze verpleeghuizen speelt het duivelse dilemma van social distancing zich af op het scherpst van de snede. En mijn inziens hoort daar dan ook geen schuldvraag bij, daarbij past enkel stille compassie.

Geen schuldigen

Het zijn dus niet de zorgmedewerkers in onze verpleeghuizen die het fout doen nu er zoveel mensen overlijden. En het is ook niet de fout van de managers/overheid, die te weinig mondkapjes zouden verstrekken. Net zoals je ook niet de schuld kunt geven aan de duizenden hossende mensen tijdens carnaval. Of aan die rare chinees die die vleermuis at daar op de markt in Huwan. Er zijn dus geen schuldigen. Het is het virus wat in deze het noodlot bepaalt.

Bezoek

Laten we daar dan ook niet naar op zoek gaan naar een schuldige. Maar laten we vooral iets leren van deze periode. Laten we leren dat het in elke levensfase gaat om de vraag hoe kwaliteit van leven kan blijven worden gevonden. Laten we elkaar vanuit die diepste intentie ontmoeten. Ik hoop oprecht dat we onze huizen weer heel snel open kunnen stellen voor bezoek. Dat we de manieren vinden om dat op een manier te doen die tegemoet komt aan onze opdracht om onze medewerkers te beschermen én invulling geeft aan wensen van onze samenleving. Opdat het simpele gebaar van een hand op een wang weer mogelijk wordt. Dat moeten we met onze creativiteit toch gemakkelijk kunnen? En geloof mij, dan slaat de balans door naar de goeie kant.

Heldenstatus

Oh ja, tot slot nog iets over de heldenstatus van de zorgmedewerkers. Want dat zijn ze: helden! En niet alleen de ziekenhuis-, thuiszorg en verpleeghuismedewerkers. Maar ook de jeugdhulpverleners, groepswerkers in de GGZ en gehandicaptensector. Maar lieve mensen, dat waren ze al en dat zullen ze ook na corona ook zeker blijven! Niet vergeten straks!