Blijft het ziekenhuis bestuurbaar? Die vraag in mijn vorige blog op Skipr maakte de nodige reacties los. Veel ziekenhuisbestuurders lieten – meestal in besloten kring – weten blij te zijn met het op gang komen van een debat over de bestuurbaarheid van de medisch-specialistische zorg, in relatie tot de invoering van integrale tarieven per 2015.
Er was steun vanuit de banken en de gespecialiseerde advocatuur. Tegengeluiden waren er ook: de Orde van Medisch Specialisten (OMS) gaf als reactie dat financiers impliciet uit zijn op een gedwongen loondienstverband. Zou het? Vooropgesteld: er is inderdaad niets mis met loondienst. In Nederland heeft ongeveer de helft van de werkzame specialisten een dienstverband met het ziekenhuis. In veel andere landen is loondienst – vaak in combinatie met een vorm van prestatiebeloning– de norm.
Verboden
Het Nederlandse maatschap-model binnen het ziekenhuis is internationaal gezien een zeldzaamheid. In de VS is het in het collectieve stelsel zelfs expliciet verboden omdat het kan leiden tot verkeerde prikkels: artsen zouden hun eigen financieel (deel)belang kunnen laten prevaleren boven dat van gepaste, patiëntgerichte zorg. Zo beschouwd zou het vrij ondernemerschap zelfs kunnen botsen met het vrij beroep: echte professionele autonomie vraagt immers om het maken van een afweging die losstaat van het eigen financiële gewin.
Gelijkgerichtheid
Maar naast loondienst zijn er wel degelijk andere modellen die een gelijkgerichtheid van belangen tussen ziekenhuis en medisch specialist mogelijk maken. Het participatiemodel, waarin medisch specialisten mede-eigenaar worden van het ziekenhuis, kan artsen stimuleren om te handelen vanuit een gemeenschappelijk belang: integrale en doelmatige patiëntenzorg. Anders dan in samenwerkingsmodel hoeven er geen personeel of kapitaalgoederen buiten het ziekenhuis te worden geplaatst en zijn geen ingewikkelde leveringsafspraken nodig. Al blijven er twijfels over de mogelijkheid om prioriteiten te stellen – altijd lastig in een situatie waarin iedereen eigenaar is –, het ziekenhuis kan in principe de verantwoordelijkheid voor kwaliteit van zorg en bedrijfsvoering waarmaken.
Weggeven
Zorgen zijn er ook: wordt de benodigde initiële investering van medisch specialisten wel berekend op basis van een reële waardebepaling of wordt het ziekenhuis te goedkoop weggegeven? We willen in Nederland geen “Oost-Europese” privatiseringen. En moeten andere belanghebbenden – verpleegkundigen, ondersteunend personeel, huisartsen, patiënten – niet net zo goed in staat worden gesteld in het ziekenhuis te participeren?
Vragen
Er zijn nog veel vragen te beantwoorden. Het is niet gezegd dat de fiscale modellen die nu worden uitgewerkt per definitie tot een onbestuurbaar ziekenhuis leiden. Maar het omgekeerde geldt ook niet: met name het samenwerkingsmodel kan wel degelijk grote gevolgen hebben voor de bestuurbaarheid van het ziekenhuis. Mijn pleidooi is: laten we dat in alle openheid onderzoeken. Het zou goed zijn als de belangrijkste toezichthouders, de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), een expliciete rol krijgen bij het toetsen van afspraken die ziekenhuizen en specialisten de komende tijd gaan maken. De governance is in de huidige constellatie, of het nu gaat om loondienst of de huidige toelatingsovereenkomsten, ook niet altijd ideaal geborgd, maar we kennen in ieder geval de risico’s.
Verscherpt toezien
Voor de nieuwe modellen is dat niet het geval. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) verzekert ons dat bij de uitwerking de bestuurbaarheid van het ziekenhuis voorop staat. Ik hoop het. Maar tegelijkertijd meldt de Orde dat twee derde van de bestuurders zich bij voorbaat schaart achter de keuze van de medisch specialisten, die weer massaal zouden kiezen voor het leveren van hun diensten via een medisch specialistisch bedrijf buiten het ziekenhuis. Het lijkt me niet voorbarig om verscherpt toe te zien op de invulling van die plannen.
Pieter Hasekamp, algemeen directeur Zorgverzekeraars Nederland (ZN)