In Buitenhof vorige week zondag bereikte Pieter Jan Hagens de journalistieke top door De Jonge enerzijds een stelselwijzing te laten beloven en anderzijds het zorgbeleid van vorige kabinet af te keuren. Beide enorme taboes in ons mooie Den Haag.
Dat het huidige zorgsysteem uit zijn voegen barst en tot gevaarlijke situaties leidt is inmiddels wel glashelder. Dat Hoofdlijnenakkoorden opstellen en verder alleen maar roepen dat de zorg niet mag groeien niets oplost, dat is iedereen ook wel duidelijk. Toch was het mooi en verfrissend dat De Jonge gewoon toegaf dat het echt anders moet en dat die groei niet vanzelf weggaat. De problemen eerlijk onder ogen zien is immers een mooi begin van de oplossing.
Preventie en innovatie
De Jonge noemde twee zaken die anders moeten; meer inzetten op preventie en het stimuleren van innovatie. Beide worden door het huidige stelsel fors geblokkeerd en gefrustreerd. Het huidige systeem stimuleert alleen maar het leveren van meer zorg en jaagt zo de kosten op. Hagens opperde nog dat innovaties ook tot kostenstijging leiden. Dat is echter maar de helft van het verhaal. Als het doel is de kwaliteit van zorg te optimaliseren en de kosten te minimaliseren, dan kun je daar gericht je innovaties op inzetten. Is het dan opgelost nu we gewoon weer eerlijk tegen elkaar mogen zeggen wat het probleem is en welke kant het op moet? Niet echt, want het woord ‘complex’ viel al in het interview en ons zorgsysteem is bij uitstek een Complex Systeem en daarbinnen gelden andere regels.
Hoe doen die spreeuwen dat?
Iedere presentatie over Complexe Systemen begint traditiegetrouw met een foto of een clipje van een zwerm spreeuwen. Niemand blijft onberoerd bij het zien van die snelle opeenvolging van prachtige formaties die gevlogen worden. Maar hoe flikken die, soms duizenden, spreeuwtjes dat? Alle elementen van een Complex Systeem zitten in zo’n vlucht spreeuwen. Zo is er geen baas, er zijn geen managers noch teamleiders. Geen verzekeraars ook. En al helemaal geen regisseur! Nee, de spreeuwen handelen geheel autonoom en volgen daarbij een beperkte set regels. In 1986 al kon Craig Renolds op een computer het gedrag van de spreeuwen met drie simpele regels simuleren. Tot slot hebben de spreeuwen een helder doel. Bij elkaar blijven vliegen kost minder inspanning en je hebt nagenoeg geen kans gepakt te worden door een slechtvalk. Hoe ze bij elkaar blijven beslissen ze op ieder moment, ieder voor zich.
Wil je de performance van een complex systeem, zoals de zorgverlening in Nederland, verbeteren dan moet er eerst een helder doel zijn. Optimale kwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten. Dit vorm geven en uitwerken is een klus voor de wetenschappelijke verenigingen. Als tweede is het voor het verbeteren essentieel dat er informatie is over de performance en dat er de juiste incentives zijn op de outcome. Beide zijn er nu helemaal niet en hier ligt een mooie uitdaging voor de NZa. Als derde kan het gedrag, net als bij de spreeuwtjes, alleen maar beïnvloed worden met simpele regels. Simpele regels over het doel, de grenzen en de incentives. Dus geen regisseurs en geen regierol voor de dominante zorgverlener of verzekeraar in de regio. Complexe systemen laten zich niet sturen. Dat hebben de afgelopen tien jaren wel onomstotelijk bewezen.
Hugo de Jonge moet natuurlijk blijven en doorpakken! Met deze simpele handleiding voor complexe systemen gaat hem dat ook gewoon lukken.