Bij kanker denken we aan voortwoekerende tumoren, die zo snel mogelijk weggesneden dan wel bestraald of met medicijnen bestreden moeten worden. Vaak wordt een combinatie van deze middelen ingezet. Kanker is echter niet alleen een lichamelijke aandoening. Het raakt de hele mens, psychisch en sociaal.
Gespecialiseerde ggz-hulp
De diagnose kanker is een confrontatie met de eindigheid van het leven. Kanker is de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Gemiddeld veertig procent van de kankerpatiënten overlijdt binnen vijf jaar. De behandeling van kanker is vaak intensief, gaat gepaard met heftige bijwerkingen en soms verminkingen. En er blijft altijd de onzekerheid: zal het terugkomen? Dit alles maakt dat kanker leidt tot veel stress, angst en psychische klachten. Voor ruim dertig procent van de kankerpatiënten is gespecialiseerde ggz-hulp noodzakelijk. Zorg die overigens lang niet altijd gegeven wordt. De Inspectie voor de Gezondheidszorg concludeerde in 2009 dat psychologische zorg aan mensen met kanker (en hun naasten) tekortschiet.
Dichtgetimmerd
En nu is er dan het advies van het CVZ over de geestelijke gezondheidszorg. Als minister Schippers dit advies overneemt weten we één ding zeker: nog minder kankerpatiënten zullen de noodzakelijke psychologische ondersteuning krijgen. CVZ adviseert om psychologische zorg die veroorzaakt wordt door een somatische aandoening, zoals kanker, niet meer te vergoeden. Immers, deze zorg behoort een onderdeel te zijn van de somatische zorg. Daar pleit ik ook voor: psychosociale zorg moet integraal onderdeel van de behandeling van kanker te zijn. Maar in de praktijk is hier geen sprake van. En CVZ waarborgt op geen enkele manier dat dit op korte termijn wel gaat gebeuren. Kortom, dit is wishfull thinking. Hoewel psychologische zorg formeel onderdeel uitmaakt van de oncologische diagnosebehandelingcombinatie (DBC), rest hier in de praktijk weinig tot geen geld voor. Ziekenhuizen hebben de oncologische DBC dichtgetimmerd met medische handelingen. Gevolg: de kankerpatiënt met geestelijk lijden staat in de kou.
Worstelen
CVZ stelt ook dat een zogenaamde aanpassingsstoornis niet langer tot de verzekerde zorg gerekend moet worden. Ook dit deel van het advies raakt kankerpatiënten en hun naasten direct. Een belangrijk deel van hen raakt door de ziekte en behandeling zo ontregeld dat zij aan de criteria voor een psychische stoornis voldoen. Vaak een aanpassingsstoornis. Een belangrijk kenmerk hiervan is dat een aanwijsbare stressfactor de veroorzaker van de stoornis is. Kanker is zo’n stressfactor. De diagnose kanker leidt tot een leven met onzekerheid, een soms zeer korte levensverwachting of zwaar lichamelijk lijden. CVZ stelt op pagina 25 van het concept rapport simpelweg dat ‘het wegnemen van de stressfactor dus ook de beste behandeling is’. Daar zal iedere kankerpatiënt het volmondig mee eens zijn… die wil niets liever dan verlost worden van die ellendige rotziekte. Alleen – klein probleem – dat lukt nu juist niet altijd. Het beloop van de ziekte is grillig en onvoorspelbaar en juist dat leidt vaak tot heftige psychische klachten. Kortom, uiterst pijnlijk zo’n CVZ-advies voor patiënten die worstelen met hun ziekte.
Ondoelmatig
Het CVZ-advies is echter niet alleen onwenselijk, maar ook ondoelmatig. Overname van het advies zal de kosten doen stijgen in plaats van dalen. Neem de arbeidsmarktparticipatie van kankerpatiënten. In het eerste half jaar na de diagnose kanker is slechts 24 procent van de patiënten geheel of gedeeltelijk aan het werk. Na een jaar loopt dit op tot vijftig procent en na anderhalf jaar is dit doorgegroeid tot 64 procent. Terugkeer naar de werkvloer wordt deels bemoeilijkt door fysieke beperkingen die het gevolg zijn van de behandeling – operatiewonden die moeten genezen, (tijdelijke) uitval van lichaamsfuncties ten gevolge van bestraling, een algehele zwakke fysieke gesteldheid et cetera. Maar terugkeer naar de werkvloer wordt ook beperkt door psychosociale klachten, als depressie, angst of cognitieve beperkingen. Voor deze klachten zijn adequate therapieën ontwikkeld, die leiden tot verbetering van de arbeidsparticipatie en snellere maatschappelijke re-integratie. Tel uit je winst! Het is dus onbegrijpelijk inconsequent om dergelijke cognitieve gedragstherapieën – die CVZ zelf bewezen effectief acht – niet langer te vergoeden.
Voor alle duidelijkheid: het aantal kankerpatiënten zal tot 2020 groeien met 40 procent naar 123 duizend nieuwe diagnoses per jaar. Gelukkig zal een steeds groter deel van deze patiënten genezen of doorleven met kanker. Deze mensen gun je, indien nodig, een duwtje in de rug om na een heftige en angstige periode weer een goed en gezond leven op te bouwen. Voor hen zelf, maar ook voor de samenleving, die gebaat is bij gezonde en actieve burgers.
Michel Rudolphie
Algemeen directeur van KWF Kankerbestrijding