CZ haalde de voorpagina’s met het openbaar maken van de tarieven van ziekenhuisbehandelingen. Goed idee, zou je zo denken. Maar al snel kwam de verbazing: waarom lopen die tarieven zo sterk uiteen?
Het antwoord was in eerste instantie dat je met alleen tarieven niks kunt, je moet ook de kwaliteit weten. Fair point natuurlijk, maar het ging om echt grote verschillen – tot wel 500 procent (!) – zo liet NRC zien. Levert het ene ziekenhuis Fiat Punto’s en het andere Ferrari’s? Nee, natuurlijk niet, zeker niet voor deze relatief goedkope en daarmee simpele tweedelijns zorg. Een andere verklaring was al snel dat bijvoorbeeld academische ziekenhuizen duurder zijn dan algemene ziekenhuizen. Dat klopt intuïtief, maar nog steeds zijn de prijsverschillen groot, zou dit echt de verklaring kunnen zijn?
Kosten en kwaliteit aan elkaar gelinkt
We zijn de cijfers ingedoken en hebben kosten en kwaliteit aan elkaar gelinkt via enerzijds de CZ-database en anderzijds de kwaliteitsindicatoren (gemiddelde scores per ziekenhuis op proces- en uitkomstindicatoren) die beschikbaar zijn via Zorginstituut Nederland. Zie hieronder het resultaat, waarin zes DOT’s chemotherapie bij borstkanker opgenomen zijn.
In de figuur is per zorgaanbieder de gemiddelde afwijking van de gemiddelde prijs van deze handelingen uitgezet tegen een gemiddeld rapportcijfer uit vier proces- en uitkomstindicatoren voor borstkanker. Er is geen verband tussen prijs en kwaliteit waarneembaar, noch een verband tussen type instelling of prijs. Ook zijn de kwaliteitsverschillen relatief klein van 9,4 tot 10 punten (op deze indicatoren is trouwens het nodige af te dingen qua relevantie en datakwaliteit).
Dit voorbeeld betreft chemotherapie bij borstkanker, maar ook alle andere aandoeningen die we bekeken hebben, laten puntenwolken zonder een verband zien.
Budget
Iedereen die de wereld van zorginkoop en zorgverkoop kent, weet dat er nauwelijks op behandelingsniveau onderhandeld wordt. Er wordt onderhandeld op budgetniveau per ziekenhuis, waarbij het uitgangspunt het budget van het jaar ervoor is plus of min inflatie, adherentiegroei, demografie, etcetera. Daar wordt ook naar prijs gekeken. Niet op productniveau, maar op gewogen gemiddelde niveau van alle zorgproducten samen, waarbij er wordt rondgerekend op een budget. Ook dan zijn er prijsverschillen tussen ziekenhuizen, maar die zijn fors lager.
Deze manier van onderhandelen op budgetniveau is er sinds 2012 en is succesvol gebleken in het afremmen van de groeivoet van ziekenhuiszorg. Maar nu wordt wel pijnlijk duidelijk dat deze manier van onderhandelen zich slecht verhoudt met een eigen risico van 875 euro. Het is immers bijna toeval welke rekening er bij je op de mat valt als patiënt.
Openbare tarieven
De echte vraag daarmee is of die openbare tarieven wat gaan opleveren. Reeds in 2014 schreven we tijdens de evaluatie van de Zorgverzekeringswet dat openbare tarieven ertoe zouden kunnen leiden dat patiënten bewuster keuzes gaan maken voor het ziekenhuis waar ze heen gaan. Dit zou dus een kostendrukkend effect moeten hebben. Echter, op dat moment (net als nu) waarschuwden partijen ook: als je tarieven openbaar maakt, dan zullen goedkope ziekenhuizen hun prijzen gaan verhogen.
Wij denken dat openbaarmaking per saldo een gunstig effect zal hebben, en wel om drie redenen. Allereerst is het zo dat er al heel veel (kost)prijsinformatie voor ziekenhuizen beschikbaar is in de vorm van benchmarks. Zo nieuw zijn deze cijfers daarmee niet voor de onderhandelteams van ziekenhuizen. Ten tweede verwachten we een mild effect van mensen die toch even nadenken voordat ze dat dure ziekenhuis binnenlopen. Het belangrijkste effect verwachten we echter van ziekenhuizen en zorgverzekeraars die vinden dat zulke variaties toch niet kunnen, waardoor ziekenhuizen een betere rekensom maken rondom hun prijsstelling en beter zullen sturen op doelmatige zorg.
Of het echt zo gaat lopen? We gaan het zien. Idealiter wachten andere zorgverzekeraars nog even met het openbaar maken van de tarieven. Dan zou je onderhandelresultaten tussen CZ en andere zorgverzekeraars over de jaren kunnen vergelijken en zien wat de uiteindelijke impact echt is. Tot die tijd blijft het speculeren!
David Ikkersheim, Machiel Koper, Peter Bosschaart en Ilona van Mechelen
Allen werken in het zorgteam van KPMG
PS: zie hier een overzichtelijke tool voor de CZ tarieven.