Het aantal ziekenhuisopnames in Nederland door (verkeerd) medicijngebruik is in vijf jaar tijd met 26 procent toegenomen. Ondanks de maatregelen die zijn getroffen.
Dit werd in februari bekend toen het rapport ‘Vervolgonderzoek Medicatieveiligheid’ van het Erasmus MC in een consortium met NIVEL, Radboud UMC en PHARMO, werd gepresenteerd. Schokkende getallen, vond ik. Minister Edith Schippers, van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dacht er blijkbaar net zo over gezien het feit dat ze dit rapport naar de Tweede Kamer stuurde.
Daarnaast bleek uit het rapport dat bijna de helft van de opnamen van 65-plussers als gevolg van medicatiefouten te voorkomen is. Wederom schokkende getallen, maar helaas geen verrassing voor mij. Als klinisch informaticus bij RZCC (Regionaal Zorg Communicatie Centrum) maak ik me namelijk, samen met de zorgverleners in de regio Zuidoost Brabant, al jaren hard voor dit onderwerp; medicatieveiligheid. Het kan en het moet beter. Dat wordt nu maar weer eens bevestigd door dit rapport. Naar mijn idee zou goede, structurele uitwisseling van medicatiegegevens een enorme boost geven aan de medicatieveiligheid.
Kwetsbare doelgroep
De groep patiënten van 65 jaar en ouder die door medicijngebruik wordt opgenomen, is 3,5 keer groter dan de patiënten die jonger zijn dan 65 jaar. De onderzoekers van de studie noemen daarom vergrijzing de belangrijkste oorzaak van de stijging van het aantal patiënten. Uiteraard valt hier wat voor te zeggen, want de groep 65-plussers is nou eenmaal vaak wat kwetsbaarder dan jongere generaties.
Comorbiditeit en polyfarmacie komt onder deze doelgroep vaker voor, wat een groter risico op medicatieproblemen met zich mee brengt. Een patiënt slikt dus meerdere medicijnen tegelijkertijd, vaak ook nog voorgeschreven door verschillende zorgverleners. Juist voor deze doelgroep is het dus heel belangrijk dat medicatiegegevens zorgvuldig kunnen worden uitgewisseld.
Actueel Medicatie Overzicht
Op het juist moment, over complete, correcte en actuele medicatiegegevens van de patiënt beschikken. Het klinkt zo simpel, maar in de praktijk lijkt beschikken over een Actueel Medicatie Overzicht (AMO) vooralsnog een utopie. Doordat de verschillende bloedgroepen in de zorg (huisarts, apothekers, ziekenhuizen, etc.) ieder in hun eigen informatiesysteem werken, en er niet één uniform informatiesysteem is dat dat overstijgt, is het centraal beschikbaar stellen van bijvoorbeeld zo’n AMO een behoorlijke uitdaging.
Landelijk SchakelPunt
De regio Zuidoost Brabant heeft in 2013 actief gekozen om medicatiegegevens met elkaar uit te wisselen via het Landelijk SchakelPunt (LSP). De zorgverlener vraagt de patiënt om toestemming (opt-in) voor het delen van de medicatie- en huisartswaarneemgegevens met andere zorgverleners. Wanneer de patiënt deze toestemming geeft, meldt de zorgverlener de medische gegevens aan bij het LSP, zodat een andere zorgverlener deze informatie kan opvragen als de patiënt daar een afspraak heeft. Een goed begin, maar we zijn er nog lang niet.
In de praktijk zien we dat het delen van medicatiegegevens via het LSP door de apotheken voortvarend verloopt. We zien in onze regio ook steeds meer huisartsen gegevens delen en we zien dat de ziekenhuizen wel gegevens opvragen, maar nog geen gegevens (kunnen) delen.
Informatie aanleveren… en opvragen
Minister Schippers schrijft dat een deel van de opnamen te vermijden is door ‘beter rekening te houden met de kenmerken, bijzonderheden en de conditie van de individuele patiënt en door het toepassen van beschermende maatregelen’. Naar mijn idee is het beschikken over een AMO een goede basis om de individuele kenmerken en bijzonderheden van een patiënt inzichtelijk te krijgen. Kennis is immers macht. Het biedt de zorgverlener de mogelijkheid om op basis van feiten te doen waar ze goed in zijn; zorg verlenen!
Om tot een AMO te komen, is het cruciaal dat alle zorgverleners medicatiegegevens aan het LSP (blijven) aanleveren. Om dit te kunnen doen is het belangrijk dat zij hun patiënten goed informeren over het belang van het delen van deze informatie, zodat de patiënt goed geïnformeerd een keuze kan maken over het geven van toestemming hiervoor.
Naast het beschikbaar stellen van de medicatiegegevens voor andere zorgverleners, heeft een AMO alleen waarde als deze ook opgevraagd en ingezien wordt door de zorgverleners. Het actief opvragen van medicatiegegevens via het LSP vraagt in veel gevallen om een aanpassing in het werkproces van de zorgverlener. Hoewel de meeste zorgverleners het belang er wel van inzien, is een gedragsverandering noodzakelijk. Dit vraagt veel van de zorgverleners in onze regio en daar zijn we ons van bewust.
Regionale samenwerking
Om het aantal opnamen als gevolg van medicatiegebruik terug te dringen, is samenwerking tussen alle zorgverleners cruciaal. Zo werken wij in de regio Zuidoost Brabant samen met alle zorgverleners om de een actueel medicatieoverzicht te realiseren en de medicatieveiligheid te verbeteren. Er worden pilots en projecten gedraaid over dit onderwerp en we stimuleren de implementatie en het gebruik van het Landelijk SchakelPunt (LSP).
In de regio Zuidoost Brabant loopt dit voorspoedig. We zijn een koploperregio voor andere regio’s in Nederland en delen onze ervaringen en uitdagingen vaak met andere regionale organisaties. Door onze pilots en projecten weten we dat er veel mogelijkheden zijn, dat de partijen graag willen samenwerken en dat het steeds hoger op de agenda’s van de bestuurders komt. Een zeer goede zaak. De regionale samenwerking helpt ook om slagkracht te generen. Het biedt de mogelijkheid goed rekening te houden met alle betrokken partijen, zoals huisartsen, apothekers, ziekenhuizen, VVT, ggz en patiënten, en al hun belangen.
Maar zoals het onderzoek aantoont, is bijna de helft van de opnamen van 65-plussers als gevolg van medicijnen te vermijden. Laten we er met z’n allen voor zorgen dat we die cijfers terugdringen. Dat kunnen we alleen realiseren door goede samenwerking. Daar maken wij ons hard voor. In eerste instantie regionaal, en later ook landelijk.
Klinisch informaticus bij Regionaal Zorg Communicatie Centrum (RZCC)
