De coronacrisis zou ons niet mogen afhouden van het werk aan de grote en langdurige uitdaging die de zorg de komende jaren te wachten staat. De huidige druk op onze zorg veroorzaakt door corona zou anders slechts een boeggolf zijn, vergeleken met de zorgvraag-tsunami die ons te wachten staat als gevolg van de exponentiële groei van chronische aandoeningen.
Grote uitdagingen
Als strategisch adviseur kom ik de laatste jaren regelmatig bij ziekenhuizen over de (al dan niet digitale) vloer, zowel hier in Nederland als in het buitenland. En het werd me al gauw duidelijk dat de uitdaging waar zorgbestuurders voor staan, niet mals is. Volgens ramingen van het RIVM staat ons een explosieve groei van het aantal chronische aandoeningen. Denk aan ziekten als artrose, diabetes, coronaire hartziekte, kanker en dementie. Dat zijn aandoeningen die vaak veel en langdurige zorg vereisen, en we krijgen te maken met toenames van 40% tot bijna 200%(!). Dat zijn exponentiële stijgingen waarvoor bezuinigingen ‘met de kaasschaaf’ of incrementele maatregelen onvoldoende zullen zijn. Het probleem tekent zich duidelijk af: de vraag stijgt veel sneller dan het aanbod. Hoe kunnen we de zorg écht anders inrichten, om die tsunami van zorgvraag te kunnen opvangen?
Digitalisering benutten
Om méér chronische zorg te verlenen zonder dat de kosten de pan uit stijgen, zullen zorginstellingen moeten inzetten op een breed palet aan maatregelen. Digitalisering vormt daarbij de rode draad. Een van onze opdrachtgevers is al bezig met e-consults via digitale portalen, zelfdiagnostiek via apps, en het monitoren van chronische aandoeningen via online databases. Op de iets langere termijn zouden ook ‘robothanden aan het bed’ een deel van de zorg kunnen gaan verlenen. Maar zo’n grote transformatie in de zorg gaat niet vanzelf. Er moet draagvlak worden gecreëerd bij medewerkers, patiënten en partners in de zorgketen. Systemen moeten worden klaargemaakt, personeel moet worden ingewerkt, en continue innovatie blijft een vereiste om zo goed mogelijk te beantwoorden aan een exploderende zorgvraag zonder daar financieel aan onderdoor te gaan. Het zal veel vragen van bestuurders om die transformatie tot een goed einde te brengen. Goed strategisch beleid is daarbij geen overbodige luxe.
Verandering is noodzaak
Die essentiële strategische vernieuwing verloopt nog niet altijd voorspoedig. Ik sprak laatst met een manager bij een ziekenhuis die me vertelde dat 50% van hun veranderprojecten niet de gewenste resultaten had opgeleverd, terwijl de andere 50% überhaupt niet van de grond was gekomen. Deels komt dat omdat personeel al zodanig overbelast is dat er te weinig tijd overblijft voor vernieuwing; maar ook deels omdat de strategische initiatieven onvoldoende zijn uitgewerkt en tegelijkertijd een beroep doen op de beperkte beschikbare IT-capaciteit. “Al onze afdelingsmanagers zijn overtuigd van de noodzaak om de zorg op een andere manier in te richten. Wij zijn alleen niet gewend om business cases te maken: we hebben hulp nodig,” vertelde de manager in kwestie. Dat is een begrijpelijke en bemoedigende reactie.
Strategie prioriteren
Om strategische vernieuwing ècht te prioriteren, en te voorkomen dat veranderprojecten voortdurend ondersneeuwen in de werkdruk van alledag, is het essentieel om tijd, aandacht en focus vrij te maken. Maak een afzonderlijk strategisch veranderplan, dat los staat van de dagelijkse taken, bijvoorbeeld met de OGSM-methode. Zorg dat capabele afdelingshoofden samen met hun medische counterparts business cases ontwikkelen om de gestelde doelen te bereiken en in de voorspelde zorgvraag te kunnen voorzien. Train de teams om de uitdagingen in het kader van het grote geheel te beschouwen. Monitor de resultaten op haalbaarheid en effectiviteit, zodat de energie naar de meest effectieve initiatieven gaat. Maak medewerkers eigenaar van verschillende onderdelen van het veranderplan, richt werkgroepen in, en durf voor personeel ook echt tijd vrij te maken om hiermee aan de slag te gaan. Dat vraagt nú weliswaar om investeringen, maar waarborgt wel dat onze zorgbedrijven ook straks nog aan iedereen een dienstverlening van wereldklasse kunnen bieden.
Antoinette Wieman
Partner bij Bizaline en OGSM Software