De hulpverleners en bestuurders in de zorg lijken geen goed meer te kunnen doen als u de media volgt. Calamiteiten, fouten en fraude zijn bijna iedere week in de kranten aanwezig, op televisie te zien en op het web te vinden.
Voor nuance lijkt geen plaats. Openheid lijkt niet beloond te worden, maar juist bestraft. Heilige verontwaardiging straalt de kijker en luisteraar tegemoet bij programma’s als ZEMBLA, Argos en RTL4. Het programma De Wereld Draait Door ontvangt diezelfde journalisten weer om over hun diepgravende werk te vertellen en elkaar te complimenteren met deze geweldige onderzoeksjournalistiek. Er lijkt sprake van veel wederzijdse journalistieke bevruchting over en weer, om niet te spreken van bewieroking.
De slachtoffers van deze vorm van journalistiek worden niet gehoord. Zij zijn niet interessant voor de sensatie waar deze programma’s naar op zoek zijn. Als voorbeeld noem ik het recente programma dat RTL 4 maakte over calamiteitenmeldingen. De officiële cijfers inzake calamiteitenmeldingen worden sterk in twijfel getrokken door RTL 4; sterker nog, minstens de helft zou niet gemeld worden; veel ophef en verontwaardiging in de samenleving en vanuit de politiek is het gevolg.
In twijfel getrokken
De cijfers waar RTL zich op baseert, worden onmiddellijk door de instantie die de cijfers levert, het NIVEL, in twijfel getrokken. Het NIVEL-onderzoek blijkt helemaal niet over calamiteiten te gaan maar over vermijdbare schade/overlijden. Dat hoeft geen calamiteit te zijn. In die boodschap is RTL echter niet geïnteresseerd, dus die wordt niet uitgezonden. Verder is de definitie van calamiteit in de wet zo onduidelijk dat niemand, ook IGZ niet, weet wat er nu precies gemeld moet worden en wat niet. Ook deze nuance is aan RTL niet besteed. Twee weken later meldt de minister van VWS dat de cijfers niet kloppen. Dat had RTL natuurlijk kunnen weten, sterker nog moeten weten. Sterker nog: ze wisten het, maar dat levert geen kijkcijferkanonnenvoer op.
De uitzending van RTL 4 over de cijfers van calamiteitenmeldingen werd aangekleed met twee tragische overlijdens van jonge mensen, waarbij het missen van een (niet dezelfde) diagnose door dezelfde cardioloog een rol had gespeeld. Deze cardioloog was door het medisch tuchtcollege berispt en voorwaardelijk geschorst, een zware straf die alle kranten en media heeft gehaald. De ouders van de twee tieners vinden deze straffen niet zwaar genoeg. Invoelbaar als je je kind hebt verloren, maar waarschijnlijk is geen straf voldoende zwaar om dat verlies te compenseren. Zij willen dat deze cardioloog niet meer als arts kan werken en uiten hun verdriet in interviews en tv-optredens. De arts in kwestie zwijgt, want wat zou hij moeten zeggen? Dat hij en zijn collegae hun fouten hebben erkend en excuses hebben aangeboden, komt nauwelijks meer voor het voetlicht.
Beschadigde hulpverleners
Wat blijft, zijn opnieuw beschadigde hulpverleners en instellingen en steeds minder vertrouwen in degenen die de zorg leveren. Dat is heel erg jammer. Gebrek aan vertrouwen leidt tot slechter functioneren. In plaats van dat er open en transparant over fouten wordt gecommuniceerd, worden velen uit angst voor klachten en claims (nog) defensiever en minder open. Dat werkt niet en heeft een tegengesteld effect, maar dat wil niet zeggen dat dat niet het effect is. Zo komen we in een negatieve spiraal terecht, die uiteindelijk schadelijk is voor de kwaliteit van zorg, voor het aanzien van de zorg en voor de patiënt.
Deze negatieve en vicieuze cirkel is alleen te doorbreken door het wederzijds vertrouwen te proberen weer te herstellen of in ieder geval te vergroten. Dit kan alleen door transparantie te betrachten en dat kan weer alleen als dat niet iedere keer afgestraft wordt met ongenuanceerde verhalen in de media.
Voorts verdient de wetgeving inzake het verplicht melden van calamiteiten hoognodig verbetering. Wat verwacht de wetgever nu dat wel en dat niet gemeld wordt. Moet iedere complicatie met (potentieel) schade voor de patiënt gemeld worden? Als de minister dat wil, dan moeten we dat ook met elkaar afspreken en in wetgeving vastleggen. Zolang dat niet het geval is kunnen we beter ach en wee roepen over onze schamele wetgeving en de problemen met de handhaafbaarheid dan over (vermeend) niet gemelde calamiteiten.
Advocaat/compagnon Nysingh advocaten en notarissen
