De wachttijden in de ggz blijven onverminderd aandacht vragen. En terecht. Het wordt steeds duidelijker welke mensen het hardst worden getroffen. Dat zijn vooral de mensen met complexe problematiek. Juist deze groep valt vaker tussen wal en schip, wordt heen en weer verwezen en komt van de ene op de andere wachtlijst. De oplossing voor deze complexe zorgvragen ligt voor een groot deel in regionale samenwerking.
Sinds het ingrijpen van minister Schippers in 2017 zijn wachttijden in de zorg een hot topic. Patiëntenverenigingen, zorgaanbieders en zorgverzekeraars bundelden hun krachten in de landelijke stuurgroep wachttijden. Twee onderzoeken die zijn uitgevoerd in opdracht van de landelijke stuurgroep wachttijden en die recent op wegvandewachtlijst.nl zijn verschenen, geven inzicht hóe de wachttijden verkort kunnen worden.
Regionale samenwerking
Het ene onderzoek, van Bureau HHM, laat voor vier patiëntgroepen (autisme, LVB, persoonlijkheidsstoornissen en trauma) zien waar zich de grootste knelpunten voordoen. Soms zit dit op diagnostiek, soms op behandeling of doorverwijzing, vaak op een combinatie. Maar ook bij deze patiëntgroepen zijn het de zwaarste subgroepen die de meeste hinder ondervinden van wachttijden. Het andere, een onderzoek van Arteria Consulting, gaat dieper in op regionale samenwerking, regie en doorzettingsmacht: hoe kunnen partijen elkaar sneller en effectiever vinden bij het bieden van zorg voor complexe casuïstiek? Via een zogeheten ‘handreiking’ kunnen regio’s onderlinge samenwerking opzetten aan de hand van bouwstenen.
Beide rapporten benadrukken het belang van intensieve samenwerking, juist voor patiënten met complexe problematiek. Niet alleen tussen de verschillende ggz-aanbieders, maar zeker ook met huisartsen en het sociaal domein. Goede triage en ‘elkaar kennen en gekend worden’ zorgt voor betere verwijzingen. Door kennis te delen en op elkaar te vertrouwen kan heen en weer verwijzen worden voorkomen. De oplossing is vaak erg down to earth: analyseer in je regio op welke complexe patiëntgroep je de grootste uitdaging ervaart en zet vervolgens een praktische, op specifieke casussen gerichte, samenwerking op. Stuur bij waar nodig en verleg de focus naar een ander knelpunt, zodra de regio grip heeft op het probleem.
Regio’s ontbreken
Zo simpel als dit klinkt, zo weerbarstig is de praktijk. Dat zit ‘m niet in gebrek aan urgentiebesef of bereidwilligheid. Professionals in de ggz zetten zich dagelijks met hart en ziel in om mensen zo goed mogelijk te behandelen en begeleiden. Iedereen die wij spraken onderkent de uitdagingen en wil ermee aan de slag. De crux zit ‘m volgens ons in het überhaupt ontbreken van regio’s. Want, wat ís een ggz-regio?
De afgelopen jaren zijn ggz-instellingen steeds groter geworden; sommigen opereren nagenoeg landelijk. Veel sociale vraagstukken zijn juist veel meer lokaal komen te liggen; op gemeentelijk niveau. Combineer dat met huisartsen die vooral wijkgericht werken en het vraagstuk ‘wie vormen de regio?’ ontvouwt zich. Kortom: de ordening van de ggz maakt het oplossen van wachttijden voor complexe problematiek pas écht ingewikkeld.
Uiteraard spelen ook andere complicerende factoren een rol; de bekostiging kent schotten en de arbeidsmarktproblematiek maakt dat investeren in elkaar beter leren kennen er vaak bij inschiet. Niet te negeren problemen. Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog de problemen die spelen op landelijk niveau, waar ggz-aanbieders in de regio geen directe invloed op kunnen uitoefenen. In de regionale ordening van de ggz kunnen ze dat duidelijk wél. Daarom doen wij een oproep hierin te investeren.
Regiogevoel creëren
Wie neemt het initiatief? Omdat complexe casuïstiek niet zonder geïntegreerde ggz-instelling kan, lijkt het logisch om het vormen van regionale samenwerkingsverbanden bij hen neer te leggen. Zij zijn aan zet om te bepalen met wie zij samenwerken; zij bepalen ‘hun’ regio(‘s). Dat kunnen ze niet alleen. Zorgverzekeraars kunnen als regisseur toezien op een juiste spreiding binnen hun kernwerkgebieden. Ook kunnen zij afspraken maken om tijd en ruimte te creëren om de samenwerking concreet in te vullen. De eerste aanzet daartoe zien we al in het inkoopbeleid van zorgverzekeraars voor 2020; het is nu zaak de vaart erin te houden. Met deze wisselwerking krijgt de regionale ordening in de ggz vorm. Kijk vooruit, wees flexibel en positief. Zó rekenen regio’s af met wachttijden!
Emile Petiet, Arteria Consulting, en Sylvia Schutte, Bureau HHM
