Herverdeling van macht is een belangrijke voorwaarde om ook binnen de geestelijke gezondheidszorg tot relaties te komen waarbij de regie (meer) bij de client ligt.
“Ja, dokter.”
Ze zei het bijna in iedere zin. Er sprak vertrouwen uit, maar het positioneerde de macht eenzijdig aan mijn kant van de dialoog. En binnen haar referentiekader hóórt dat ook zo, realiseerde ik me. Ze is immers opgegroeid in de jaren ’40 en ‘50 van de vorige eeuw.
Stil staan bij de vraag ‘Wat vindt u belangrijk’, of –zoals verwoord in het boek Goede GGZ- ‘Waar wilt u heen?’, past niet binnen haar definitie van ‘patiënt zijn’.
Normen, waarden en rollen
We hebben zelf nauwelijks bewust door hoe de maatschappelijke rollen die we aannemen beïnvloed worden door de heersende mores. In 1951 beschreef de socioloog Parsons de ‘ziekenrol’ als volgt: “De zieke wordt vrijgesteld van sociale verplichtingen en heeft hierbij de verantwoordelijkheid zich onder behandeling te stellen van een arts en diens aanwijzingen op te volgen’. De ongelijkwaardige opstelling van mijn cliënte lag hiermee volledig in lijn.
In het meest recente Bestuurlijk Akkoord hebben onze beroepsverenigingen uitgesproken om te willen komen tot een (meer) gelijkwaardige relatie tussen client en professional. De professional stelt hierin zijn kennis ter beschikking stelt en beslissingen worden sámen genomen. Er wordt gesproken over een ‘radicale kanteling van uitgangspunten, waarbij de client zelf aan het roer staat van zijn herstelproces’.
Asymmetrie van macht
Net zoals bij een sollicitatiegesprek, het kopen van een nieuwe auto en vele andere maatschappelijke interacties bestaat er tussen de client en de zorgprofessional een verschil in kennis. Bovendien is er sprake van een zekere afhankelijkheid. Burgers worden op verschillende manieren geholpen om binnen onze maatschappelijke rollen meer ‘empowered’ te kunnen participeren.
Herverdeling van macht is een belangrijke voorwaarde om ook binnen de geestelijke gezondheidszorg tot relaties te komen waarbij de regie (meer) bij de client ligt. Het wìllen herverdelen van macht vraagt allereerst om een attitudeverandering, vooral van ons professionals. Hierbij geldt voor op populatieniveau grosso modo hetzelfde voor clienten en professionals: hoe jonger ze zijn, hoe meer vanzelfsprekend die gelijkwaardige relatie.
ROM als hefboom
ROM kan uitstekend ingezet worden als een hefboom in het proces van herverdeling van verantwoordelijkheid en macht. Zoals iemand met een longontsteking door de arts kan worden uitgenodigd om als onderdeel van zelfmonitoring dagelijks zijn temperatuur te meten en de gegevens te delen met de arts, zo kan het frequent meten van klachten, kwaliteit van leven, of tevredenheid over de therapeutische relatie bijdragen aan een gelijkwaardige samenwerking tussen ggz-professional en client.
Hoewel de weerstand tegen ROM als benchmark-instrument op manifest niveau vooral gevoed lijkt te worden door de wens om onze machtspositie ten opzichte van zorgverzekeraars te behouden, speelt onderliggend mogelijk ook mee dat sommige collega’s moeite hebben om de veranderende maatschappelijke mores te internaliseren. Dat is van alle tijden uiteraard. De sfeer die gecreëerd wordt levert echter geen vruchtbare voedingsbodem voor de verdere implementatie van ROM in de klinische praktijk. Hiermee dreigen de ‘nee-stemmers’ ook een waardevolle hefboom in ons streven naar een meer moderne, gelijkwaardige relatie met onze clienten weg te gooien.
Psychiater
