De waarde voor de patiënt kan groot zijn: bredere inzetbaarheid van doelgerichte oncologische medicijnen, grotere voorspelbaarheid van effect van therapie, en mogelijk minder bijwerkingen. De eerste agnostisch inzetbare middelen, de klasse van NTRK-remmers, worden naar verwachting gevolgd door vele andere middelen. De uitdaging ligt in de implementatie in de klinische praktijk, want dergelijke genetische afwijkingen in tumoren kunnen zeer zeldzaam zijn en de diagnostiek is hier nog onvoldoende op ingericht.
Eindeloze diversiteit
Als kind was ik al gefascineerd door het menselijk lichaam. Dokter worden ligt dan voor de hand. Na mijn geneeskundestudie miste ik echter het blijven doordenken: waarom dan?, waarom dan?, waarom dan? Ik merkte dat ik steeds vragen bleef stellen. Als ik een biologisch antwoord had, wilde ik dat toetsen en verrijken met bijvoorbeeld een scheikundig antwoord of weten wat de maatschappelijke en economische implicaties waren.
Gedurende mijn onderzoek naar hersentumoren ontdekte ik dat ziektemechanismen eindeloos divers zijn, en dat je subgroepen van patiënten kan maken tot je uiteindelijk bij individuen uitkomt. Zo groeide mijn interesse in gepersonaliseerde zorg en precisiegeneeskunde. Agnostisch inzetbare medicijnen zijn een belangrijke stap in die richting.
Genafwijkingen als bepalende factor
Borstkanker, longkanker, darmkanker; vanaf het moment dat artsen tumoren ontdekten, zijn kankers vernoemd naar het orgaan waarin ze werden gevonden. Maar twee tumoren in hetzelfde orgaan kunnen heel andere genetische afwijkingen als biologische oorzaak hebben. Kennis van de moleculaire tumorbiologie leert ons ook dat twee tumoren die er verschillend uitzien en zich op verschillende plaatsen in het lichaam bevinden, dezelfde onderliggende genetische afwijking kunnen hebben.
Onderzoekers ontdekken steeds meer van deze genafwijkingen die een bepalende factor zijn voor het ontstaan van kanker. In veel gevallen zijn ook bijpassende, doelgerichte behandelingen beschikbaar of in ontwikkeling.
Beter en eerder voorspellen
Artsen volgen nu bij de behandeling van kanker evidence-based richtlijnen die wel vijf lijnen kunnen omvatten en zijn gebaseerd op het beste resultaat voor een groep. Slaat een behandeling niet aan, dan proberen we de volgende lijn. Daarbij gaat vaak kostbare tijd verloren. Met brede tests voor genetische afwijkingen kunnen we in een eerder stadium beter voorspellen welke therapie bij een individuele patiënt zal aanslaan.
Maar we moeten onszelf blijven afvragen, waarom dan? Met behulp van Real World Data en bijvoorbeeld de DRUP studie kunnen we bijhouden, begrijpen en verklaren welke behandelingen wel en welke niet werken en zo doorontwikkelen.
324 genen, één test
Patiënten met kanker breed testen op genafwijkingen in het tumor-DNA is niet de toekomst, het is nu! Het is mogelijk met tumor- en tegenwoordig zelfs bloedonderzoek, zoals bijvoorbeeld de testen van Foundation Medicine. Deze kunnen 324 kankergerelateerde genen met één test onderzoeken.
De arts ontvangt een compact rapport met de genafwijkingen die in de tumor aanwezig zijn, welke beschikbare medicijnen daarbij passen, welke klinische studies er in aanmerking komen en de onderliggende literatuur.
‘Actionable targets’
Eén derde van die testen levert momenteel ‘actionable targets’ op, dat betekent dat er een behandeling of een klinische studie beschikbaar is. Sommige van die testen zijn al klinisch gevalideerd en in Nederland beschikbaar, maar worden nog niet vergoed en dus beperkt ingezet. Dat is enorm zonde.
Er ligt een initiatiefnota bij de Tweede Kamer met als doel om alle patiënten met kanker het wettelijk recht te geven op genomic profiling, essentieel voor de implementatie van gepersonaliseerde oncologische zorg.
Sophie Dusoswa
Arts met klinische ervaring in neurochirurgie en neuro-oncologie en precision medicine partner bij Roche Nederland