Rollators die bodemmetingen doen, hulparmen voor een fysiotherapeut, de schoonmaakdrone die de thuiszorgmedewerker ontlast: ik sta er tussen in en ben aangenaam verrast. Ik bevind me op een reizende expositie over nieuwe beroepen. Hier geen sombere, dreigende scenario’s over verdringing, maar creatieve toekomstbeelden rondom samenwerking tussen mens en robot. Cruciaal wat mij betreft, want: hoe concreter we de toekomst maken, hoe makkelijker het wordt om de nieuwe technologie echt te integreren in het werk van mensen.
Vorige week lanceerden we ons nieuwe trendrapport over de zorg, in een bijeenkomst voor alle experts die er aan hebben bijgedragen. We nodigden de bedenker van de expositie, Koert van Mensvoort, uit om de vijfde trend uit ons rapport luister bij te zetten.
Onder de titel ‘Vliegende verzorgers’ beschrijven we in dat hoofdstuk de snelle opkomst van allerlei nieuwe technologische mogelijkheden (waaronder drones en robotica) en de terughoudendheid waarmee we daarop als sector reageren. Niet dat de zorg geen prachtige voorbeelden kent van het werken met die nieuwe technologie, juist wel! Er zijn operatierobots, zorgrobots en apotheekrobots. Er zijn artsen die op afstand werken met tele-chirurgie. Cliënten maken zorgafspraken online, beheren hun eigen digitale zorgdossiers en (ook) gezonde burgers gebruiken op grote schaal gezondheidsapps die hun leefpatroon monitoren. En zeer recent was er het nieuws dat gehandicaptenzorgorganisatie Philadelphia een robotplatform start, waar begeleiders ook leren om zelf sociale robots te programmeren. Kortom: de ‘robotrevolutie’ is in de zorg al volop aan de gang.
Krapte
En toch. Toch zien we daar zo ontzettend weinig van terug in de discussies over de krapte op de zorg-arbeidsmarkt. Want krapte is er. Na jaren van bezuinigingen, reorganisaties en collectieve ontslagen in de zorg, gaat alle aandacht nu weer uit naar de tekorten. “Er is sprake van een toenemende mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de zorg”, schrijven de onderzoekers van het programma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn. Vooral op mbo-4-niveau en hbo-niveau ontstaan tekorten en werkgevers gaan het moeilijk krijgen om voldoende hbo-verpleegkundigen aan zich te binden. Het UWV schetst eenzelfde beeld en schrijft in de Arbeidsmarktprognose 2017-2018 dat het aantal banen in zorg en welzijn de komende twee jaar toeneemt met ongeveer 30.000. Zorg en welzijn kent daarmee in absolute aantallen als sector de sterkste banengroei.
Scholen op de toekomst
Wat een kans! Kansen voor het aanboren van nieuwe doelgroepen (waarover ook Nieuwsuur rapporteerde, onder de kop ‘mannen en Belgen gezocht’), kansen voor het aanjagen van de banenafspraak (om de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te vergroten) én kansen voor het integreren van robots en andere behulpzame technologie. Niet alleen door platgezegd ‘een robot aan te schaffen’, maar ook – of juist – door medewerkers te scholen op de toekomst. En dan gaat het niet alleen om het trainen van toekomstvaardigheden die met de voortschrijdende zorgtechnologie van doen hebben, maar evenzeer om zaken als netwerkvaardigheden; weten hoe zo prettig, veilig en efficiënt mogelijk samen te werken met mantelzorgers en vrijwilligers; de weg kunnen vinden in regels en protocollen en het beredeneerd durven afwijken daarvan als de situatie daarom vraagt, en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Concrete profielen
Hoe zorgen we dat het gaat leven? Wat naar mijn idee in elk geval helpt is om de toekomst in concrete functieprofielen te vatten. Om concreet te laten zien wat het pad is van nu naar straks. Uiteraard is de toekomst niet te voorspellen, maar wat we wel weten is dat stilstaan geen optie is. De komende maanden gaan we enkele zorgprofessionals volgen die zich ‘toekomstbestendig’ gaan scholen. Helpt het hen om een beeld te hebben van de toekomst? Wat draagt het bij? En wat merken de cliënten en zorgorganisaties waar zij werken ervan? Over een paar maanden hoop ik de eerste ervaringen hier met u te delen. En wat zou het mooi zijn als we zo kunnen bijdragen aan een arbeidsmarkt die nieuwe technologie echt integreert, en waarin de verzorgende van nu vol vertrouwen samenwerkt met de vliegende verzorger van straks.
Manager Research & Development bij FWG
