E-health is een sociale innovatie pur sang. In de praktijk wordt het echter vaak gebracht als een technische gadget.
De aanname is dat e-health als gadget door zijn aantrekkelijke verschijningsvorm vanzelfsprekend geadopteerd wordt. Op deze manier worden zorgorganisaties dagelijks verleid door mooie e-health-producten. De aanschaf ervan leidt echter vaak tot teleurstelling doordat gebruik ervan uitblijft. Bijvoorbeeld doordat geschikte problemen gezocht worden bij de aangeschafte oplossing.
Het is dan ook eerder regel dan uitzondering dat bij de start van visie- en strategiebijeenkomsten producten al aangeschaft zijn en daarna pas pijnpunten van stakeholders geïnventariseerd worden. Het resultaat is dat de aangeschafte producten niet gericht zijn op de pijnpunten die als meest nijpend worden ervaren en dat implementatie (laat staan opschaling) uitblijft. Een behoorlijke investering armer en een desillusie rijker is de balans die dan helaas opgemaakt moet worden.
Adoptie
Ook uit onderzoek blijkt dat de meeste organisaties 75 procent van hun tijd en middelen besteden aan technologische innovatie en slechts 25 procent aan sociale innovatie. Bij succesvol doorgevoerde veranderingen blijken de verhoudingen juist vaak andersom. Ook ander onderzoek wijst uit dat met sociale innovatie de kans op adoptie van innovatie zes maal groter is. Desondanks is lange tijd gedacht dat technische installatie, configuratie en een knoppentraining gelijk stonden aan een succesvolle adoptie. Uit talloze praktijkervaringen weten we inmiddels dat dit onvoldoende is om mensen aan te zetten tot ander gedrag en dagelijks gebruik van e-health in hun zorgproces.
Door de onevenredige focus op technologie blijft gebruik uit. Dit leidt tot de situatie waarin zorgorganisaties licenties op eHealth-producten na een jaar niet verlengen. Kortom: een situatie die zowel voor zorgorganisaties als leveranciers niet langer houdbaar is. Als we streng zijn, moeten we ons vaker de vraag stellen of innovatie door eHealth succesvol is. Hierbij zouden niet de technische eigenschappen of uiterlijke verschijningsvormen van eHealth leidend moeten zijn maar het gebruik van e-health. Want waar blijven we met onze belofte over e-health als we moeten constateren dat de prachtige producten simpelweg nauwelijks gebruikt worden? Een onhoudbare situatie voor iedereen die iets met e-health doet. De cruciale vraag is dan uiteraard wat er voor nodig is om succesvol te innoveren met e-health zodat de opbrengsten groter zijn dan de kosten.
Succesvolle verandertrajecten
Veranderkundige Tim Creasey oppert een bruikbare kapstok met twee haakjes voor succesvolle verandertrajecten: technische installatie (van het product) en gebruik.
– Installatie
Bij installatie is de centrale vraag: “Wat moeten we doen om ervoor te zorgen dat de technologie werkt en gebruiksklaar is?”. Het gaat dan vooral om de technische implementatie van het product. Denk daarbij aan de installatie en configuratie van de toepassing/ het systeem, de koppeling met andere systemen, het inrichten van rechten en rollen en het aanmaken van gebruikers. Maar ook aan andere randvoorwaardelijke aspecten zoals de aanwezigheid van computers en wifi-dekking op de zorglocatie.
– Gebruik
Bij het gebruik gaat het over de vraag: “Wat is er voor nodig om te zorgen dat e-health daadwerkelijk gebruikt wordt?”. De menselijke kant van innovatie staat daarbij voorop. En doorgaans is dit het meest ongrijpbare onderdeel van innovatie. Immers, hoe graag we ook zouden willen: gebruikers zijn geen robots die we kunnen programmeren. Sterker: technologie is niet de natuurlijke habitat van zorgprofessionals. Dit maakt de praktijk van zorginnovatie lastig maar zeker niet onmogelijk!
Het gaat erom dat gebruikers optimaal ondersteund en gefaciliteerd worden zodat zij met overtuiging eHealth gaan gebruiken. Denk daarbij aan de inzet van behaviour design waarbij bestaande wetenschap en strategieën omtrent emotie, motivatie en gewoonten worden ingezet om te komen tot de benodigde houdings- en gedragsverandering. Maar ook gaat het om het formuleren van kwaliteitscriteria en het trainen van vaardigheden. En om organisatorische implementatie waarbij werkprocessen aangepast of ontworpen worden. Of denk aan geheel nieuwe manieren van zorg organiseren.
Investeringen
Om e-health als middel voor innovatie serieus te kunnen blijven nemen, moeten we ervoor zorgen dat het een structurele plek gaat innemen. Willen we ervoor zorgen dat de investeringen in e-health terugverdiend worden, dan moeten we ons realiseren dat de menselijke factor het meest doorslaggevend is voor succesvolle digitale zorginnovatie. En als we ons dit realiseren, dan moeten we hier in besteding van tijd en middelen ook naar handelen.
———————————————————————————-
Geïnspireerd geraakt? De Jaarbeurs organiseert voor de vakbeurs Zorg en ICT 2016 (5 t/m 7 april, Jaarbeurs Utrecht) samen met Redmax (adviesbureau voor digitale zorginnovatie) een inhoudelijk programma gericht op de menselijke kant van innovatie met behulp van e-health. Tijdens dit programma gaat Wouter Wolters binnen de sessie ‘De ROI van innovatieve eHealth-projecten’ in op wat succesvolle verandertrajecten kenmerkt en waar de return on investment zit van innovatieve e-health-projecten. Bekijk hier het hele programma.