De Miljoenennota 2016 staat in het teken van de verkiezingen volgend jaar en de regeringspartijen nemen zo min mogelijk impopulaire maatregelen. Het eigen risico in de zorg blijft daarom volgend jaar gelijk, sommige oppositiepartijen pleiten inmiddels zelfs voor afschaffen.
Het is aldus nuttig stil te staan bij nut en noodzaak van het eigen risico in de zorg. Het eigen risico dient volgens de voorstanders twee doelen: het remt het zorggebruik en het levert de schatkist geld op (3,7 miljard volgens het CPB). Belastingen en premies doen dat ook, zeggen tegenstanders, en die komen niet exclusief ten laste van zieken. In die zin hebben de tegenstanders van het eigen risico met hun ‘het is een boete op ziek zijn’ gelijk.
Huisarts
Maar werkt het eigen risico dan wel als rem op het oneigenlijk gebruik van zorg? Nee, is het korte antwoord. Daar is de huisarts voor. Omdat iedereen altijd in staat moet zijn om een arts te consulteren, telt het bezoek aan de huisarts niet mee voor het eigen risico. De huisarts bepaalt welk medisch handelen wel of niet nodig is en doet dit zelf of verwijst door. Oneigenlijke zorgwensen sneuvelen dus in de spreekkamer van de huisarts.
Wat wel gebeurt is dat patiënten voorgeschreven medicijnen niet ophalen of een doorverwijzing naar de specialist niet opvolgen omdat dat geld kost. Uit onderzoek van TNS NIPO in opdracht van zorgverzekeraar VGZ blijkt dat dit jaar tot nu 10 procent van de Nederlanders die zorg nodig hadden dit om financiële redenen hebben uit- of zelfs afgesteld. Dit is onwenselijk. Iedereen heeft eenzelfde recht op gezondheid.
Remgeld
Desondanks is het geen slecht idee de burger te laten merken dat zorg geld kost. Iets dat gratis is heeft vaak weinig waarde. In plaats van een eigen risico kan bijvoorbeeld ook een eigen bijdrage per verrichting worden gevraagd. André Rouvoet van Zorgverzekeraars Nederland zet in de Financiële Telegraaf van 14 september de deur voorzichtig op een kier: ‘Het eigen risico is bedoeld als remgeld, maar werkt het wel zo? En denkt men hierdoor wel na over zorggebruik? Een kleiner acceptabel bedrag per ingreep kan handiger zijn.’
Let wel, de factuur voor een eigen bijdrage per verrichting moet vervolgens niet van de verzekeraar komen maar van de zorgverlener. Verzekerden hebben geen directe band met hun zorgverzekeraar. Die wordt vaak alleen gekozen op basis van premie en reputatie.
Zorgrelatie
Met de zorgverlener bestaat daarentegen een rechtstreekse behandelrelatie, met de leverancier (van bijvoorbeeld verbandmiddelen of medicijnen) een klantrelatie. Als zo’n relatie door het rechtstreeks betalen van een eigen bijdrage ook een transactie wordt, moeten de behandelaar en de leverancier na gaan denken over wat zij de patiënten, hun klanten, gaan bieden. Patiënten gaan zich namelijk afvragen of zij wel goed geholpen worden. Daarmee is de eigen bijdrage de bevestiging van deze relatie.
De eigen bijdrage in de zorg is dus nuttig. Maar net als bij het eigen risico moet het zorgmijden worden voorkomen. Daar ligt nog een uitdaging. Door te werken aan een eigen bijdrage per verrichting worden zowel zorgaanbieders als patiënten gedwongen te denken over hun relatie. Zorgaanbieders moeten hun doelgroep begrijpen en klanten moeten zich afvragen of ze waar voor hun geld krijgen. Dit maakt de zorgrelatie wel zo inzichtelijk.
