Hoe solidair moeten we zijn met mensen die door eigen toedoen zorgkosten maken? Mag iedereen altijd aanspraak maken op collectief verzekerde zorg? Wat zijn de grenzen?
Begin maart twitterde de baas van Medisch Spectrum Twente Herre Kingma: “Mogelijk tientallen miljoenen te besparen als alcoholintoxicanten, die zich ’s avonds en ’s nachts op Spoedeisende Eerste Hulp presenteren, zelf hun schade afrekenen”. De discussie die vervolgens op gang kwam, spitste zich al gauw toe op het toenemend aantal jongeren dat vergiftigd door alcohol in het ziekenhuis wordt opgenomen. Overmatige inname van alcohol is vermijdbaar, je hoeft geen bier, breezers en whisky te drinken. De zorgkosten zijn daarom verwijtbaar. Laat de vervuiler betalen, stop het gratis comazuipen, klonk het populistisch.
Hellend vlak
Lang niet iedereen was het eens met Kingma. Minister Schippers waarschuwde voor willekeur. Waarom vergoeden we de behandeling van een rokende longkankerpatiënt wel en de minimaal 1000 euro zorgkosten na een avondje stappen niet? Een typische hellend vlak discussie.
Noodzaak tot nadenken
In Nederland heeft iedereen recht op zorg die vanuit het basispakket wordt vergoed, los van de toedracht van de gemaakte kosten. De vraag is of dit uitgangspunt houdbaar is in tijden van stijgende zorgkosten, groeiende zorgvraag en forse bezuinigingen. Kingma ontketende daarom een discussie die wat mij betreft noodzakelijk is en vanwege de glijdende schaal niet beëindigd, maar juist gevoerd moet worden. De uitdaging daarbij is te zoeken naar een helder afwegingskader, bijvoorbeeld door begrippen als opzet, schuld en pech te lenen van de rechtspraak.
Opzet, schuld en pech
De behandeling van een sportieve niet rokende, weinig drinkende dertiger met diabetes type I zal volgens de meeste mensen vergoed moeten worden. Bij pech is aanspraak op collectieve voorzieningen weinig omstreden. Maar hoe zit dat dan bij schuld? Schuld in de meest verwijtbare vorm is opzet. Velen zullen zeggen: ‘als je opzettelijk schade veroorzaakt, ben je aansprakelijk’. Dit lijkt een duidelijk uitgangspunt, maar de vraag is wie willens en wetens iets ontzettend stoms of gevaarlijks doet met de bedoeling lekker hoge zorgkosten te maken.
In de zorg zal de discussie vooral gaan over schade en schuld die samenhangt met onvoorzichtigheid, nalatigheid of gebrek aan voorzorg. Dan gaat het over mensen die niet sporten, veel eten en chronisch ziek worden, over sporters die blessures oplopen en vervolgens geopereerd moeten worden en inderdaad ook over mensen die zich vol laten lopen en op de intensive care belanden.
Traditie
De rechtspraak heeft een lange traditie van discussie over opzet, schuld en pech. Als ze er met deze begrippen in de rechtspraak uitkomen, waarom dan niet in de zorg? Laten we daarom vooral de discussie blijven voeren over solidariteit en grenzen, over schuld en boete.
Maaike de Vries
Chef Zorg, De Argumentenfabriek