De actuele realiteit voor de zorg- en welzijnssector is er eentje van hoge werkdruk en enorme uitdagingen. Voornamelijk veroorzaakt door personeelstekorten. Ondanks dat ik toen nog niet in de sector werkzaam was, kan ik me nog herinneren dat de situatie tot halverwege 2016 anders was.
Toen was er sprake van overschotten op de arbeidsmarkt. Om de maatschappij draaiende te houden is het belangrijk om te (blijven) werken aan een optimaal functionerende en evenwichtige arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt met zo min mogelijk tekorten en weinig overschotten. Maar is dit überhaupt mogelijk binnen zorg en welzijn? Is het een illusie of niet?
Omstandigheden
Laat ik beginnen met te stellen dat er geen eenvoudig antwoord op deze vraag bestaat. De huidige tekorten zijn het resultaat van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Ik zou het een ketenprobleem noemen. Eén die ook nog eens te maken heeft met regionale accenten. Dat vraagt dus om aandacht en actie op veel verschillende onderwerpen!
Allereerst speelt de welbekende varkenscyclus ook bij het opleiden van vakbekwame zorgprofessionals. Opleiden kost nu eenmaal tijd, zeker als het om hoger opgeleide functies gaat. Het is nog maar de vraag of de arbeidsmarkt dezelfde dynamiek heeft zoals die was toen jongeren voor een zorg- of welzijnsopleiding kozen. Heeft de markt na zo’n veranderende dynamiek dan nog behoefte aan dezelfde hoeveelheid en hetzelfde type zorgprofessionals? Om tot een evenwichtige balans tussen vraag en aanbod te komen, zou het volgens mij helpen om de doorlooptijd van opleidingen op de één of andere manier te verkorten. Wellicht door (nog meer) te werken met competenties, nog slimmer om te gaan met certificeringen of bijvoorbeeld op te leiden op de werkvloer. Kortom, ik denk dat het loont om actief te (blijven) zoeken naar andere manieren.
Carrièreperspectief
Een ander punt van aandacht gaat over het realiseren van voldoende instroom van (nieuwe) werknemers. Potentiële kandidaten met de juiste competenties of kwalificaties moeten de weg naar een baan in zorg en welzijn makkelijk kunnen vinden. Het is niet genoeg om ze alleen te wijzen waar die leuke banen en vacatures te vinden zijn. Werkgevers moeten ook duidelijkheid scheppen over kansen en een aantrekkelijk carrièreperspectief bieden. In ieder geval moeten we voorkomen dat ze de sector al verlaten voordat ze ingestroomd zijn en hun heil in een andere sector zoeken op basis van andere doorgroeimogelijkheden of een hoger salaris.
Maar in sommige regio’s ligt de uitdaging niet bij instroom. In krimpregio’s is bijvoorbeeld onvoldoende aanwas om te kunnen voldoen aan het arbeidsmarktvraagstuk voor zorg en welzijn. In diverse (regionale) arbeidsmarktrapportages zie ik dat het behouden van zorgprofessionals een belangrijke knop is waar we aan moeten gaan draaien om de tekorten aan te pakken. Zorg- en welzijnsorganisaties hebben te kampen met enorme uitstroom naar andere sectoren. In sommige regio’s is dat zelfs bijna één derde! Een integrale aanpak rondom duurzame inzetbaarheid kan hierbij helpen. Gelukkig pakken de regionale werkgevers dit goed op door het organiseren van bijvoorbeeld workshops rondom dit thema.
Innovatie
Twee belangrijke oplossingen die bij kunnen dragen aan een evenwichtige arbeidsmarkt zijn de noodzaak voor innovatie en het werken aan technologisch vooruitstrevende oplossingen. Gelukkig hebben veel regio’s dit goed op het netvlies. Maar bent u het met mij eens dat er pas geïnnoveerd wordt als al het dagelijkse werk is gedaan? Daarom pleit ik voor het stellen van (de juiste) prioriteiten!
Uiteraard vraagt het realiseren van een evenwichtige arbeidsmarkt ook om passend en ondersteunend overheidsbeleid. Inclusief een duidelijke rol, visie en stimuleringsmaatregelen. Om zo goede opleidingen te waarborgen, maar ook de aansluiting tussen het opleidings- en werkveld. Maar ook om goede medewerkers aan te trekken, te behouden en innovatie te bewerkstelligen.
Wat denkt u? Is een evenwichtige arbeidsmarkt een illusie of niet?