“Ze woonden al jaren in een beschermde woonvoorziening en moesten opeens verhuizen. Ze hebben een verstandelijke beperking en een lage zorgzwaarte. Nu wonen ze ‘zelfstandig’ en alleen op een flatje. Ze begrijpen er niets van. Weg veilige omgeving, weg bekende gezichten, weg contacten in de buurt. Gewoon, uit het fijne leven gerukt. En waarom eigenlijk?”
Hoe vaak wordt bij het afschaffen van de lage zorgzwaartepakketten niet gezegd: “ouderen willen langer thuis wonen, dus we versnellen die trend”. Dat dit leidt tot de mensonterende situaties waarin (hoog)bejaarde mensen – onnodig ! – verhuizen moeten, weten we allemaal. Maar dat de doctrine van langer thuis wonen, ook leidt tot gedwongen verhuizingen voor mensen met een (verstandelijke) beperking, dat horen we veel te weinig. Dat is óók mensonterend; kwetsbare mensen uit hun vertrouwde omgeving met (stevig) netwerk en ondersteuning weghalen, omdat er ‘geen plek’ meer voor ze is in de zorginstelling. De vrouw die me dit vertelde, had de tranen in haar ogen staan.
Ouderwets?
In de debatten over de zorgplannen van het kabinet wordt steevast gesproken over ‘vernieuwing’, ‘verbetering’, ‘transitie’, ‘transformatie’, ‘hervorming’. De suggestie dat iets nieuws iets ouderwets zal vervangen is alom aanwezig. De vraag of wat er nu is ook mag blíjven wordt weggezet als ouderwets. De suggesties dat nieuw altijd beter is en de beloften dat door het stelsel op de kop en fors bezuinigen alles verbetert, zijn niet op één hand te tellen.
Creatieve destructie
De vernieuwingsdrang, waarbij het oude vernietigd moet worden, was ook te horen in een speech van voormalig NZa-voorzitter Langejan op de Radboud Universiteit – zo’n twee jaar geleden. Hij pleitte voor ‘creatieve destructie’ als recept voor de zorg; het nieuwe dat het oude overbodig maakt als model voor innovatie en groei. Het is natuurlijk niet aan een toezichthouder om creatieve destructie in de zorg te bepleiten, maar het gedachtegoed zien we alom in het beleid terug. Creatieve destructie als vooruitgang wordt ook bezongen op het ministerie. Het is gerechtvaardigd om je af te vragen of de geprezen vernieuwing niet gewoon vernieling is.
Want, is het gedwongen verhuizen van bejaarden en mensen met een verstandelijke beperking vooruitgang? Durft iemand het ontslag van duizenden (thuis)zorgmedewerkers vernieuwing te noemen? Is de gekmakende onzekerheid van 600.000 mensen die het recht op zorg via de AWBZ kwijtraken en niet weten hoe in 2015 hun zorg en ondersteuning zal verlopen verbetering? Zorg en ondersteuning die voor deze mensen noodzakelijk zijn om te kunnen leven?
Parlementaire enquête
Nee, er is niets creatiefs aan deze vernieling van mensenlevens. Het is een fatale destructie die nog heel lang gevoeld zal worden en waarvan de reparatie eindeloos veel meer geld gaat kosten dan de bezuiniging die nu beloofd wordt. De pleitbezorgers van creatieve destructie zullen we terugzien bij de parlementaire enquête over de vernietiging van de zorg.
Renske Leijten, Tweede Kamerlid SP