In de strijd tegen overgewicht is – na het Nationaal Preventieakkoord – de leefstijlcoach voor volwassenen in opmars. Een prachtig resultaat, maar de vraag blijft of een korte interventie een duurzaam effect kan sorteren. Hoeveel mensen spreken ieder jaar in januari weer het goede voornemen uit om gezonder te gaan leven?
Gewoonten vormen zich vaak al in de vroege kinderjaren en er liggen tal van oorzaken onder. Overgewicht bij kinderen is zelden alleen een probleem van teveel eten en te weinig bewegen. In de regio ’s-Hertogenbosch wordt al een decennium gewerkt aan een integrale aanpak in de begeleiding van kinderen en gezinnen met overgewicht. Het doel is het kind en gezin inzicht te geven in onderliggende oorzaken en ze zelf naar oplossingen te laten kijken.
Centrale zorgverlener
Een illustratief voorbeeld is Shirley: een 11-jarig meisje met ernstig overgewicht. De huisarts verwees haar door naar de kinderarts vanwege vermoeidheid. Zo kwam ze terecht in de ketenaanpak die wij ‘Verder kijken dan de kilo’s’ noemen. Uit gesprekken met moeder en dochter blijkt een lange familiegeschiedenis met overgewicht. De ouders liggen in scheiding en door financiële problemen woont Shirley bij haar grootouders en kan ze niet meer met buurtgenootjes buitenspelen. Het meisje wordt op school gepest en moeder is niet bij machte de situatie te veranderen. Bovendien bleek bij Shirley suikerziekte te dreigen.
Dit bracht een schok teweeg, maar leidde ook tot een overleg waarin alle betrokkenen – van arts en verpleegkundige tot opa en oma – werden uitgenodigd voor een gesprek over prioriteiten, oplossingen, taken en verantwoordelijkheden. De jeugdverpleegkundige nam de rol van centrale zorgverlener op zich. Daarnaast werden interventies ingezet, variërend van een goede vriendin van moeder die op woensdagmiddag de kinderen meeneemt naar het oude buurtje, tot maatschappelijk werk voor de opstart van schuldsanering en plaatsing op de wachtlijst voor een sociale huurwoning.
Zelfbeschikking
Deze werkwijze is afgeleid van de zelfbeschikkingstheorie die stelt dat voor een duurzame gedragsverandering competentie, steun en autonomie nodig zijn. Dat ontwikkelt zich als er positieve ervaringen worden opgedaan met kleine succesjes in het gewenste gedrag. Deze aanpak levert inzicht op in het gezin, maar ook bij de betrokken professional, die vaak ook last heeft van het stigmatiserende effect van (ernstig) overgewicht. Verder kijken dan de kilo’s leidt tot een positieve benadering die helpt om kind en gezin kracht en kennis te geven om zelf de stappen naar een gezondere levensstijl te zetten.
Shirley’s gezin heeft belangrijke stappen in de goede richting gezet. Enkele weken na de interventie bleek haar gewicht niet verminderd, wel waren haar bloedsuikers verbeterd. En nog belangrijker: ze straalde toen ze vertelde hoe blij haar oude buurtgenootjes waren om haar weer te zien. Moeder zelf was via haar huisarts bij de leefstijlcoach terecht gekomen. ‘Wist u dat het meer dan 1500 stappen is naar de supermarkt? Met alleen boodschappen doen zit ik al bijna op de helft!’
Kinderarts-endocrinoloog JBZ, namens samenwerking ‘Samen Gezond ‘s-Hertogenbosch’
