De debatten in aanloop naar de verkiezingen toonden eens te meer aan dat de duurzaamheid van ons zorgstelsel stevig onder druk staat. In die debatten bepleitte een aantal partijen, de SP voorop, invoering van een Nationaal ZorgFonds. Zoals recent beschreven in het FD gaat dit concept mank.
Wachtlijsten, ongelijkheid in toegang en hoge kosten van geneesmiddelen zijn ook in landen met een single-payer zorgstelsel bekende problemen. Oplossingen voor knelpunten in Nederland moeten we daarom niet zoeken in een nieuw stelsel, maar in het aanpakken van points of failure binnen ons huidige systeem.
Vier hiervan springen in het oog:
Mankement 1: werken vanuit silo’s. Dit gebeurt niet alleen in het aanbiederslandschap, maar ook in de beleidsvorming. Er is gebrek aan coördinatie tussen departementen, zoals VWS en Financiën. De scheiding tussen Wmo, Zvw en Wlz maakt het moeilijk om voor kwetsbare groepen zorg goed te organiseren.
Mankement 2: rigiditeit in marktwerking. Concurrentie tussen ziekenhuizen kan zeker positief uitwerken en in stedelijk gebied tot profilering op speerpunten leiden. Maar het kan in regio’s als Zeeland en de Achterhoek leiden tot een disbalans tussen investeringen en realiseerbare productievolumes. In deze regio’s is juist samenwerking noodzaak.
Mankement 3: focus op financiële sturing. Die is nodig, maar is nu te sterk gericht op rendement binnen de muren van organisaties. Ze staat daarmee in de weg van de noodzakelijke transformatie van onze zorg. Denk aan regionale zorgsystemen, data-uitwisseling tussen aanbieders, slimmere bekostiging en afbouw van overcapaciteit.
Mankement 4: niet benutten van zeeën aan data. We maken veel te weinig gebruik van de kansen die hier liggen voor betere kwaliteit van zorg, meer preventie en vroegsignalering.
Perfect
Wat kunnen we hieraan doen? ’In search of the perfect Health system’ legt uit dat het perfecte zorgstelsel nergens bestaat, maar dat er wel stelsels zijn met sterke kanten. Een voorbeeld dat antwoorden biedt op onze Nederlandse mankementen, is Clalit Health Services in Israël.
Israël verdient de titel ‘best kept secret in healthcare’. Met een uitgavenniveau onder het OECD-gemiddelde, en een hoge plaats op ranglijsten van levensverwachting en overleving van kanker, combineert Israël goede uitkomsten met lage kosten.
Het geheim zit in een systeem van vier HMO’s. Clalit is de grootste, met 4 miljoen verzekerden, 14 ziekenhuizen en 1500 huisartsenklinieken. Dit ‘alles onder één dak’-concept heeft als spil die eerstelijnsklinieken, als schakel tussen zorg thuis en acute ziekenhuiszorg. Zorg wordt aangeboden door geïntegreerde, multidisciplinaire teams. En ondersteund met geavanceerde data & analytics-systemen, met focus op integratie van data tussen aanbieders. Individuele data worden ingezet voor preventie, signalering en vroegtijdige interventie; uitkomstdata worden ingezet voor voortdurende verbetering en benchmarking.
Met verzekeraars en aanbieders in één organisatie, ontbreken perverse prikkels om dure voorzieningen in de lucht te houden. In Nederland kan dit niet, door het verbod op verticale integratie; maar het is te simuleren met modellen van shared savings gericht op financiële samenhang.
Het Israëlische systeem toont een mooie balans tussen marktwerking en samenwerking. Marktwerking op het niveau van de HMO’s, die veel moeite doen om zich onderling te onderscheiden zodat burgers kunnen kiezen. En samenwerking bínnen de HMO’s, tussen zorgaanbieders en tussen zorgaanbieders en verzekeraar. Met een gezamenlijk belang bij goede kwaliteit, lage kosten en toegankelijkheid.
De les voor Nederland: geen energie verspillen aan een stelselwijziging, maar oplossingen zoeken binnen ons stelsel. Waarbij één oplossing is, dat zorgverzekeraars zich onderscheiden door het contracteren van sterke, regionaal georganiseerde aanbiedersketens; waarbij via shared savings de belangen van aanbieders en verzekeraars meer gelijkgeschakeld worden dan nu.
Laat marktwerking plaatsvinden tussen combinaties van zorgverzekeraars en bijbehorende ketens van geïntegreerde zorgaanbieders; in plaats van marktwerking op microniveau. Met als bijbehorend adagium ‘data, data, data’ – én de bereidheid die met elkaar te delen.
Partner KPMG Health
