Het bestaan van nieuwe woonvormen die jong en oud bij elkaar brengen, is geen vanzelfsprekendheid en kent een lange aanloop in de geschiedenis van de ouderenzorg. Het draagt bij aan een andere visie die zich minder richt op normen, en meer op het van betekenis kunnen zijn voor de ander en het vergroten van het leefplezier.
Woon-zorgvormen voor ouderen zijn in de loop van de geschiedenis flink veranderd. Lang geleden woonden ouderen uit noodzaak bij de kinderen in huis en bleven ouderen zolang het nog kon meewerken op de boerderij, in de werkplaats of zorgden voor de kinderen. Ouderen die niet konden terugvallen op familie, geen geld hadden voor dienstboden en knechten, waren afhankelijk van de armenzorg. Later stichtten rijke burgers en burgeressen gasthuizen, hofjes, armen- en oudeliedenhuizen als een soort ‘aardse’ verzekering voor het leven in het hiernamaals: ouderen, ongetrouwde dames en weduwen woonden vooral apart van elkaar.
Moderne bejaardentehuizen
Aan het begin van de twintigste eeuw waren er enkele initiatieven om de huisvesting en verpleging van kwetsbare ouderen te verbeteren. Naast de particuliere initiatieven kwamen er ook gemeentelijke initiatieven. Vanaf 1960 werden moderne bejaardentehuizen gebouwd als gemengde woonvoorzieningen voor relatief fitte ouderen die plaats moesten maken voor jonge gezinnen. Ook ontstonden er verpleeghuizen die voortkwamen uit de afdelingen langdurige zorg van de ziekenhuizen.
In 2003 werd de toenmalige AWBZ gemoderniseerd en werd het verschil tussen bejaarden(te)huizen c.q. verzorgingshuizen en verpleeghuizen steeds kleiner. Na de omvorming van de AWBZ tot Wet Langdurige Zorg zijn verpleeghuizen de plek waar ouderen met een grote zorgbehoefte die niet meer thuis kunnen wonen, naar toe gaan. Verzorgingshuizen zijn verdwenen. Sommige zijn gesloopt, anderen getransformeerd in bijvoorbeeld woonzorgcentra.
Beter leefklimaat
De afgelopen eeuwen werden de woon- zorgvormen zo ingericht dat jongeren en ouderen steeds vaker apart van elkaar wonen en kwetsbare ouderen alleen nog met jongeren in contact kwamen door familiebezoek van de kleinkinderen of functioneel in de vorm van hulp of verpleging van jonge professionals. Enkele bestuurders van zorgorganisaties en woningcorporaties zijn gaan nadenken over een beter leefklimaat voor hun bewoners.
Soms vormde de leegstand in een nog te renoveren verzorgingshuis en de woningnood onder studenten de aanleiding tot gesprekken over intergenerationeel wonen. Maar er zijn ook andere redenen voor intergenerationeel wonen. Een meditatiegroep is vanuit hun gedachtegoed over gemeenschapsvorming met een woningcorporatie gaan praten over 56 nieuwbouw woningen op een leegstaand terrein. Inmiddels zijn de woningen gebouwd en bewoond en is de oudste bewoner 84 en de jongste volwassene 20 jaar oud.
Meerwaarde, hobbels en knelpunten
Het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ), Vereniging Het Zonnehuis en Leyden Academy hebben het initiatief genomen tot het samenstellen van het boekje ‘Generaties huizen samen’. In het boekje zijn vijf succesvolle projecten gericht op intergenerationeel wonen verzameld en worden de meerwaarde, hobbels en knelpunten beschreven. Tijdens het congres Expeditie Begonia dat het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg vandaag organiseert wordt het boekje gepresenteerd. De vijf projecten zijn succesvol, maar moesten veel overwinnen vanwege beperkende regels en taakstellingen, schotten tussen organisaties en financieringsstromen, juridische belemmeringen en bankeisen.
Maar er was ook tegenwerking of gebrek aan samenwerking. De bewoners, jong en oud, geven aan dat intergenerationeel wonen veel winst oplevert: contact met jongeren maakt ouderen actiever, levendiger en vrolijker. Soms kwam ook het zorggevoel weer terug doordat ouderen voor jongeren gingen koken of theezetten en met de jongere de dag doornamen. Het brengt reuring en leven in de brouwerij. Jongeren vertellen dat ze rustiger zijn geworden en meer relativeren. Ze steken levenslessen op, maar leren ook omgaan met de eindigheid van het leven en te genieten van wat er nu is. De initiatiefnemers zeggen: “Gewoon doen”, maar ga wel uit van een inhoudelijke motivatie. Het gaat niet vanzelf, maar het levert veel moois op en biedt inspiratie voor anderen die geïnteresseerd zijn in intergenerationeel wonen.
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing
—
Het boekje ‘Generaties huizen samen’ is vanaf 14 september gratis te downloaden op de website van Leyden Academy en op de site van het KCWZ.
