Ik nam deel aan de conferentie ‘Health through peace’ in Londen toen de verschrikkelijke aanslagen in Parijs werden gepleegd. Een omineuze, grimmige catastrofe die de betekenis van de conferentie van uitroeptekens voorzag.
De conferentie was georganiseerd door Medact, een Engelse organisatie die gezondheidsprofessionals ondersteunt in het streven naar een veilige, eerlijker en betere wereld. Een idealistisch streven, op het eerste gezicht. Maar de conferentie was concreet. De thema’s waren wapenhandel, kernwapens, economisch opportunisme, staatscorruptie, ongelijkheid, regionale conflicten en klimaatverandering. Ook ging het over de verbluffend nauwe samenhang tussen die thema’s. Onderbouwd met cijfers, projecties die deprimerend waren in hun accuratesse, informatie van binnenuit, en getuigenissen uit oorlogsgebieden en corrupte regimes. Het ging verder vooral over de rol die artsen en hun organisaties kunnen, moeten, spelen om hiertegen op te treden. Want al deze gevaren zijn evenzovele gevaren voor de gezondheid van miljoenen mensen.
Wat opviel was hoeveel prominente sprekers uit de medische wereld hun opwachting maakten en stelling namen tegen deze bedreigingen. De hoofdredacteuren van The Lancet en the British Medical Journal speelden een vooraanstaande rol, naast voormalig directeuren van de London School of Hygiene and Tropical Medicine en van de British Medical Association, de co-president van International Physicians for the Prevention of Nuclear War en vele vooraanstaande hoogleraren.
Kleine kernoorlog
Eén van de sprekers lichtte met droge cijfers toe wat een ‘kleine’ regionale kernoorlog tussen India en Pakistan voor gevolgen kan hebben. Deze twee kernwapenmogendheden hebben al verschillende keren gedreigd met een beperkte kernoorlog. De aanduiding ‘beperkt’ is niet bepaald adequaat. Een kernoorlog op die schaal zou op termijn vele miljoenen doden tot gevolg hebben, vanwege een klimaatafkoeling en verduistering die tot jarenlange misoogsten en honger over de hele wereld leiden. Ook een regime als Noord-Korea kan iets dergelijks veroorzaken. De medische wereld kan helemaal niets uitrichten tegen de gevolgen van zo’n ramp. Politici kunnen of willen de gevaren en gevolgen niet onder ogen zien.
Een andere spreker was een Britse ex-militair, die in Irak heeft gediend en zich later van de oorlog en het leger heeft gedistantieerd. Hij deed een boekje open over waar het leger werkelijk voor werd ingezet – het terroriseren en afslachten van hoofdzakelijk onschuldige burgers – en over de indoctrinatie waaraan de soldaten weden blootgesteld. De gevolgen, voor de gezondheid van de soldaten zelf en die van de Irakese bevolking, waren niet te overzien.
Een derde spreker, voormalig parlementslid uit Zuid-Afrika, vertelde over de enorme wapenaankopen van zijn regering. Voor tien miljard dollar zijn wapens gekocht die nergens voor nodig waren, nadat miljoenen aan steekpenningen waren betaald aan de regering. Tegelijkertijd meldde de regering dat ze geen geld had om honderdduizenden onderdanen te behandelen voor HIV. Wapenhandel en corruptie als ondermijning van de volksgezondheid.
Het tij keren
Zomaar een paar voorbeelden. Consequent was de oproep aan de medische gemeenschap om dit tij te helpen keren. Door onderzoek te doen en publiceren naar de feiten en de medische en humanitaire gevolgen. Door te waarschuwen voor de onoverzienbare en niet te beheersen consequenties voor de volksgezondheid. Door in discussie te gaan met de politiek en het leger. De rol van de medische wereld is vergelijkbaar met wat de sociaal geneeskundigen in de negentiende eeuw deden: het adresseren van gigantische volksgezondheidsproblemen, die met schoon water en riolering en de scheiding tussen beide konden worden opgelost.
Zijn wij in Nederland zover dat we als medische gemeenschap die verantwoordelijkheid nemen? Nee, helaas niet. In de medische opleiding wordt nauwelijks aandacht aan deze thema’s besteed. De sociale geneeskunde doet er weinig mee. De overheid onderneemt geen acties op deze thema’s ten behoeve van de bescherming van de volksgezondheid. De KNMG houdt afstand. Het wordt hoog tijd dat hier verandering in komt. De public health is medeverantwoordelijk voor de preventie van natuurlijke en man made rampen, zei de voormalige directeur van de British Medical Association. Waarvan akte!
Voorzitter van de NVAG
