Het project Hoofdzaak Werk van werkgevers, ggz-aanbieders, gemeenten en UWV is een schoolvoorbeeld van domein-overstijgend werken en laat verbluffende resultaten zien; mensen die psychisch kwetsbaar zijn hebben veel betere baankansen en ze blijven vaak ook aan het werk. Elke euro waard, zou je zeggen. Maar na jaren subsidie is dit nog steeds geen gemeengoed voor mensen met psychische beperkingen, ook niet in de huidige tijd van personeelstekorten.
Het is mooi dat de ministeries van VWS en SZW voor de eerste helft van 2024 financiering hebben toegezegd om mensen met psychische beperkingen aan werk te helpen en te houden. Nu moet de financiering voor trajecten van individuele mensen nog structureel geborgd worden – voor cliënten van het UWV is dat al het geval, maar dat zou ook goed zijn voor bijvoorbeeld bijstandsgerechtigden. Dat mensen er beter van worden is de belangrijkste winst, maar ook de andere voordelen – in gezondheid, in minder kosten voor o.a. zorg en uitkeringen en economische productiviteit en belastingopbrengsten – rechtvaardigt de bijdrage van uiteenlopende financiers. Domein-overstijgend denken staaf je niet met wat je zegt, maar vooral met wat je doet.
Arbeid als medicijn
“Arbeid is een medicijn”, stelde Lex Burdorf, hoogleraar aan het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum. Twee jaar volgde hij langdurig werklozen met een psychische aandoening die aan het werk geholpen werden en goede begeleiding kregen. Naast gezondheidsverbetering op alle vlakken constateerde hij ook een grote toename van welbevinden. Hij stelde hen de vraag ‘Hoe gelukkig bent u?’ en constateerde een toename van de gemiddelde score van 50 procent naar 78 procent – wat werk één van de meest effectieve therapieën maakt.
Ook Ard van Oosten signaleert op basis van een grote nationale dataset positieve ontwikkeling: er is, alles overziende, een sterke relatie tussen betaald werk en verbetering in mentale gezondheid en functioneren van mensen met psychische aandoeningen.
Kim Janssens liet in haar proefschrift, waarmee ze in 2022 promoveerde aan de Tilburg University, zien hoe belangrijk het tegengaan van stigma’s is. Ze toonde aan dat mét begeleiding in hoe je over je over je aandoening vertelt aan je werkgever, de arbeidsparticipatie van mensen significant hoger was dan in de controlegroep zonder, 51 procent versus 26 procent, en dat na twaalf maanden significant meer mensen met begeleiding betaald werk blijken te behouden, 49 procent versus in de controlegroep 23 procent.
En het onderzoek onder 8000 patiënten van Han Anema, hoogleraar arbeids- en verzekeringsgeneeskunde aan het Amsterdam UMC, dat maandag 12 februari werd gepubliceerd laat zien dat IPS-trajecten (Individuele Plaatsing en Steun) als vorm van supported employment de meest effectieve reïntegratiemethode is.
Positieve effecten
Je gunt het iedereen met een psychische kwetsbaarheid – werk hebben geeft zin, meer inkomen, structuur, je komt het huis uit, hebt aanspraak en maakt dingen mee. Dat is goed voor je eigenwaarde en helpt bij herstel. Je gunt het ook aan zorgverleners. Ard van Oosten signaleerde dat ook zij zich vaak niet bewust zijn van de positieve impact die werk heeft op het herstel van patiënten. Hij vindt het belangrijk om het in de therapie te bespreken en pleit ervoor om aandacht voor werk een vast onderdeel te maken van de behandelingen – met positief effect als beloning. En je gunt het ook aan werkgevers die enerzijds, omdat het zo vaak voorkomt, al bijna altijd mensen met psychische problemen in dienst hebben waarvan je met betere begeleiding voorkomt dat ze uitvallen, maar die anderzijds in een krappe arbeidsmarkt met projecten als Hoofdzaak Werk en IPS-trajecten opeens ook toegang krijgen tot een flink nieuw arbeidspotentieel van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
Na de woorden de daden
Misschien is het wel een lakmoesproef. Practice what you preach. De laatste jaren heeft iedereen de mond vol van domeinoverstijgende samenwerking. Dan is het zaak om die integraliteit duurzaam door te zetten. Om niet meer te denken in projecten en transities, maar er vanuit verschillende ministeries structurele financiering aan te koppelen. Om als zorgverzekeraars niet te kruidenieren in zorgdefinities , maar de effecten die in dit geval werk heeft op een betere gezondheid te verdisconteren in vergoeding – en er nog besparingen mee te realiseren ook. Na de woorden nu de daden. Laat zien dat de domeinoverstijgende samenwerking je ernst is – en dat is zelden zo gemakkelijk als bij de bewezen effectiviteit van Hoofdzaak Werk en IPS-trajecten. Aan het werk!
Ruth Peetoom
Voorzitter van de Nederlandse ggz